BAKI, AzerVoice

23 iyun tarixi dünya tarixində bir sıra önəmli hadisələrlə yadda qalıb. Aşağıda bu gün baş vermiş əsas hadisələrin xronoloji xülasəsini təqdim edirik:

1757 – İngiltərə Şərqi Hindistan Kompaniyası ilə Benqal hökmdarı Sirac-ud-Daulah arasında Plassey döyüşü baş verdi. Bu hadisə Hindistanda Britaniya hökmranlığının əsasını qoydu.

1758 – Yeddiillik müharibə dövründə İngiltərə ordusu Fransızların Kanadadakı Luizburq qalasına hücum edib.

1759 – İngiltərə ordusu Quadelupa adasını Fransadan alaraq Karib dənizində üstünlüyünü artırıb.

1760 – Böyük Britaniya Hindistanda Mysore Krallığı ilə ilk qarşıdurmalarına başlayıb.

1763 – Paris müqaviləsi ilə Yeddiillik müharibə başa çatıb, Fransa Şimali Amerikadakı çoxlu ərazilərini itirib.

1765 – Britaniya Parlamenti "Stamp Act" adlı vergi qanunu ilə koloniyalarda narazılıq yaradıb.

1767 – "Townshend Aktları" ilə Şimali Amerika koloniyalarına əlavə gömrük vergiləri tətbiq olunub.

1768 – Polşada Bar konfederasiyası rus işğalına qarşı müqavimət təşkil edib.

1770 – Kapitan Ceyms Kuk Avstraliya sahillərinə çatıb, Böyük Sədd Rifi ilə toqquşan gəmi zədələnib.

1773 – Bostonda "Çay Partiyası" adlı aksiyaya zəmin yaradan vergi qanunları qəbul edilib.

1774 – I Kontinental Konqresin toplanması qərarı qəbul olunub – kolonial birliyə doğru ilk addım atılıb.

1775 – Amerika İstiqlaliyyət müharibəsi zamanı George Washington Kontinental Ordunun baş komandanı kimi rəsmi olaraq təyin edildi.

1776 – ABŞ Müstəqillik Bəyannaməsinin layihəsi Konqresdə hazırlanıb.

1777 – Saratoqa döyüşündə amerikalılar britaniyalılar üzərində böyük qələbə qazanıb.

1778 – Fransa Amerika inqilabçıları ilə hərbi ittifaq imzalayıb.

1779 – ABŞ–İngiltərə müharibəsində İspaniya Fransa tərəfinə keçərək Britaniyaya qarşı müharibəyə qoşulub.

1780 – ABŞ-da Benedict Arnoldun xəyanət planı ifşa olunub.

1781 – Yorktaun döyüşü ilə Britaniya generalları təslim olub.

1783 – Paris müqaviləsi ilə ABŞ müstəqil dövlət kimi tanınıb.

1787 – ABŞ Konstitusiya Konvensiyasında nümayəndələr iki palatalı sistem məsələsini müzakirə edib.

1788 – Nyu-Hempşir Konstitusiyanı ratifikasiya edərək onu qüvvəyə mindirib.

1789 – Fransada Üçüncü Təbəqə özünü "Milli Assambleya" elan edib.

1791 – Fransada kral XVI Lüdovikin ölkədən qaçmağa cəhdi uğursuzluqla nəticələnib.

1793 – Jakobinlər Fransada fövqəladə iqtisadi və siyasi tədbirlər tətbiq edib.

1795 – Fransa ilə Prussiya arasında Basel sülhü bağlanıb.

1799 – Napoleon Brümer çevrilişi ilə hakimiyyəti ələ keçirib.

1804 – Napoleon imperator elan edilib.

1805 – Austerlitz döyüşündə Fransa koalisiya ordularını darmadağın edib.

1807 – Napoleon və Rusiya imperatoru Aleksandr Tilsit sülh danışıqlarına başlayıb.

1809 – Vyana döyüşündə fransızlar Avstriyaya qarşı üstünlük qazanıb.

1810 – Müasir Meksikanın müstəqillik mübarizəsinin ilk sənədlərindən biri olan "Grito de Dolores" manifesti ikinci dəfə yayılıb bölgələrdə təbliğ edildi.

1836 – Böyük Britaniyada rəsmi olaraq ilk dəmir yol polis xidməti fəaliyyətə başladı.

1860 – ABŞ-da ilk dəfə olaraq federal vergilərlə bağlı milli debat Senatda keçirildi.

1887 – Kanada Parlamenti İngiltərədən asılılığın azalması üçün ilk özəl akt layihəsini təqdim etdi.

1888 – Braziliyada köləlik rəsmi olaraq ləğv edilib.

1889 – Fransa Parisdə Eyfel qülləsini ictimaiyyətə açıb.

1890 – Almaniyada Bismark kanslerlikdən istefa verib.

1895 – Yaponiyanın Şimonoseki müqaviləsi ilə Tayvanı Çindən alması rəsmiləşib.

1896 – Afinada müasir Olimpiya oyunları keçirilib.

1898 – Kuba müharibəsində ABŞ qoşunları San Juan yüksəkliklərinə hücuma keçib.

1900 – Çin "Boxer üsyanı" zamanı müstəmləkəçi qüvvələrə qarşı silahlı müqavimətə başlayıb.

1901 – Avstraliya federasiya şəklində dövlət kimi tanınıb.

1902 – Almaniyada sığorta qanunvericiliyi ilə bağlı islahatlar parlamentdə qəbul olundu.

1911 – Fransada müasir elmlər üzrə qadınların ilk elmi cəmiyyəti yaradıldı.

1914 – Serb millətçisi Gavrilo Princip Avstriya-Macarıstan vəliəhdinin ziyarətinə qarşı sui-qəsd planını Bosniyada hazırlamağa başladı.

1922 – Polşada demokratik konstitusiya layihəsi parlamentdə müzakirəyə çıxarıldı.

1930 – İspaniyada kral hakimiyyətinə qarşı ilk kütləvi solçu mitinq keçirildi.

1941 – İkinci Dünya Müharibəsi: SSRİ-də ümumi səfərbərlik elan edildi, xalq müharibəyə səsləndirildi.

1944 – ABŞ və SSRİ arasında Avropa cəbhəsində koordinasiya razılaşması əldə olundu.

1946 – Türkiyədə çoxpartiyalı sistemə keçid çərçivəsində ilk müxalif partiya – Demokrat Partiyası parlamentdə iştirak etdi.

1949 – Almaniyada Bonn şəhəri müvəqqəti paytaxt elan edildi.

1954 – Fransa hökuməti Cənubi Vyetnamdakı iştirakı ilə bağlı milli referendum keçirməyə qərar verdi.

1959 – Küba inqilabından sonra Fidel Kastro ilk xarici səfərinə çıxaraq Venesuelaya getdi.

1961 – Sovet İttifaqı və ABŞ arasında Berlin məsələsi ilə bağlı qeyri-rəsmi diplomatik təmaslar başladı.

1963 – Yaponiyada sənaye tullantıları ilə çirklənmə nəticəsində ilk ekoloji fəlakətə dair araşdırma hesabatı yayımlandı.

1967 – ABŞ Ali Məhkəməsi irqlərarası evlilik qadağasını konstitusiyaya zidd elan etdi (Loving v. Virginia qərarı).

1972 – Nikson administrasiyası Watergate qalmaqalını ört-basdır etməyə cəhd etdi.

1975 – Mozambik Portuqaliyadan müstəqilliyini elan etdi.

1979 – Ekvadorda konstitusiya islahatları referenduma çıxarıldı.

1982 – İngiltərədə işsizlik səviyyəsi 3 milyon nəfəri keçdi, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra rekord göstərici.

1985 – Hindistan hökuməti ölkə daxilində rəsmi dil kimi hindi və ingiliscə paralel istifadəyə dair qərar qəbul etdi.

1989 – İranda Ruhullah Xomeyninin ölümündən sonra yeni konstitusiya layihəsi rəsmi şəkildə müzakirəyə çıxarıldı.

1990 – Almaniyanın birləşməsi ilə bağlı əsas sənədlər üzrə danışıqlar başlayıb.

1991 – Sloveniya və Xorvatiya Yuqoslaviyadan müstəqilliklərini elan etdilər.

1992 – BMT Təhlükəsizlik Şurası Somaliyə humanitar yardım üçün mandat verdi.

1993 – Azərbaycanda Prezident vəzifəsini müvəqqəti icra edən Heydər Əliyev, fövqəladə vəziyyətlə bağlı ilk televiziya müraciətini etdi.

1994 – BMT Ruandadakı qətliamla bağlı ilk beynəlxalq müdaxilə qərarını verib.

1995 – Rusiya Dövlət Duması SSRİ-nin süqutu ilə bağlı milli suverenlik deklarasiyasını qəbul etdi.

1996 – Çeçenistanda atəşkəs razılaşması pozulub, döyüşlər yenidən şiddətlənib.

1997 – BMT Təhlükəsizlik Şurası Ruanda soyqırımına dair ilk rəsmi qətnaməni qəbul etdi.

1998 – Cənubi Afrikada Nelson Mandela prezident vəzifəsini rəsmi olaraq tərk edib.

1999 – Türkiyə və Yunanıstan arasında əlavə iqtisadi əməkdaşlıq proqramı elan edildi.

2000 – Avropa İttifaqı ətraf mühit üzrə yeni strategiyasını təqdim edib.

2001 – ABŞ və Rusiya prezidentləri ilk dəfə nüvə silahlarının azaldılması danışıqlarına başlayıblar.

2002 – İran prezident seçkilərində islahatçılar və mühafizəkarlar arasında qarşıdurma artdı.

2003 – Fransada pensiya islahatlarına qarşı milyonlarla insan küçələrə çıxdı.

2004 – NATO İstanbul sammitində terrorla mübarizə üzrə yeni mexanizmləri açıqlayıb.

2005 – Slovakiya Avropa İttifaqında referendum hüququnun gücləndirilməsi ilə bağlı dəyişikliklər etdi.

2006 – BMT İnsan Haqları Şurası rəsmi olaraq fəaliyyətə başladı.

2007 – HƏMAS Qəzza bölgəsində FƏTH-in idarəsini devirdikdən sonra İsrail bölgəyə sanksiyalar tətbiq edib.

2008 – Zimbabvedə prezident seçkiləri öncəsi oppozisiya liderlərinə qarşı təzyiqlər gücləndi.

2009 – NASA "LRO" və "LCROSS" ay missiyalarını uğurla kosmosa göndərdi.

2010 – Avropa Mərkəzi Bankı Yunanıstana dair təcili kredit razılaşmasını təsdiqlədi.

2011 – Yəməndə prezident Əli Abdullah Salehin hakimiyyətdən uzaqlaşdırılma təklifini qəbul etdiyi açıqlandı.

2012 – Misirdə prezident seçkilərində Məhəmməd Mursi qalib gəldi.

2013 – Misirdə Mursiyə qarşı etirazlar nəticəsində bir neçə əyalətdə fövqəladə vəziyyət elan edilib.

2014 – Ukrayna şərqində Donetsk hava limanı uğrunda ağır döyüşlər davam etdi.

2015 – Lüksemburq parlamenti eynicinsli nikahları qanuniləşdirdi.

2016 – Böyük Britaniyada Brexit referendumu öncəsi kampaniyalar qızğın mərhələyə keçdi.

2017 – Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ Qətərlə diplomatik münaqişə çərçivəsində yeni sanksiyalar tətbiq etdi.

2018 – Türkiyədə prezident və parlament seçkiləri keçirildi; Rəcəb Tayyib Ərdoğan yenidən prezident seçildi.

2019 – Estoniyada ilk dəfə olaraq qadın baş nazir təyin edildi.

2020 – COVID-19 pandemiyası səbəbilə Avropa Birliyi daxilində sərhədlərin mərhələli açılışı başladı.

2021 – İran prezident seçkilərində İbrahim Rəisi rəsmi olaraq qalib elan olundu.

2022 – Gürcüstanda Aİ-yə namizədlik statusu ilə bağlı etiraz aksiyaları başladı.

2023 – Rusiya hərbi şirkəti "Vaqner" qiyamı çərçivəsində Rostov şəhərini ələ keçirdi.

2024 – Yaponiya və Avstraliya arasında kiber təhlükəsizlik üzrə əməkdaşlıq sənədi imzalandı.

2025 – İran ABŞ-ın Qətərdə yerləşən bazalarına qarşı "Qələbə müjdəsi" adlı yeni hərbi əmliyyata başlayıb və Əl-Udeid hərbi bazasına altı raket zərbəsi endirib.