BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi -Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun 2025-cü ilin sentyabrında Fələstin dövlətini rəsmən tanıyacağını açıqlaması beynəlxalq səviyyədə – Yaxın Şərqdən Avropaya və Vaşinqtona qədər – diplomatik səs-küyə səbəb olub. Bu addımla Fransa BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi qərb üzvləri arasında Fələstini tanıyan ilk ölkə olacaq.
Analitiklər bu təşəbbüsün Qəzza müharibəsi fonunda yaranmış “beynəlxalq səssizlik divarını” aşma baxımından əhəmiyyətli olduğunu qəbul etsələr də, iki dövlətli həll prosesini irəli aparacağına dair şübhələr qalır. Onların fikrincə, bu tanınma rəmzi mahiyyət daşısa da, müstəqil və fəaliyyət göstərən Fələstin dövləti reallıqdan uzaqdır.
Makronun bu addımı qəfil olmasa da, onun aprel ayında Misirin Əriş şəhərinə – Qəzza ilə sərhədə – səfərindən sonra prosesi sürətləndirdiyi bildirilir. Humanitar böhranın miqyasından sarsılan Fransa lideri dönüşdə Fələstini tanımaq qərarının tezliklə veriləcəyini bəyan etmişdi.
Britaniya və Kanada imtina etdi, Makron tək qaldı
Makron Səudiyyə Ərəbistanı ilə koordinasiyada Fransa, Britaniya və Kanada daxil olmaqla G7 ölkələrinin Fələstini tanımasını nəzərdə tutan plan hazırlayıb. Eyni zamanda, BMT çərçivəsində keçiriləcək beynəlxalq konfrans vasitəsilə ərəb ölkələrini İsrailə qarşı daha yumşaq mövqe tutmağa təşviq etməyə çalışıb. Lakin üç həftəlik danışıqlardan sonra London və Ottava Vaşinqtonun reaksiyasından çəkinərək təşəbbüsdən uzaqlaşıb.
Fransız diplomatlar bildiriblər ki, Vaşinqtonun təzyiqləri fonunda Britaniya və Kanada Makronu tək buraxıb. “İndi anladıq ki, onları inandırmaq mümkün deyil,” – deyə Parisdəki diplomatlardan biri bildirib.
Makron həm də Fransa daxilində ciddi ictimai və siyasi təzyiqlərlə qarşılaşıb. Qəzzadakı dəhşətli görüntülər Fransanın ən böyük müsəlman və yəhudi icmalarını ehtiva edən cəmiyyətində güclü reaksiya doğurub. Bu isə məsələni daha da həssas edib.
Makronun qərarı həm ABŞ, həm də İsrail tərəfindən “HƏMAS-ı mükafatlandırmaq” kimi qiymətləndirilib. Tənqidçilər iddia edirlər ki, bu addım 7 oktyabr 2023-cü ildə HƏMAS-ın İsrailə qarşı hücumundan sonra başlanan müharibənin fonunda qeyri-məqbul mesaj verir.
Bununla belə, Makron bu mövzuda həm ABŞ prezidenti Donald Tramp, həm də İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu ilə geniş müzakirələr aparıb. Tramp Fransanın qərarını “əhəmiyyətsiz” adlandırsa da, Makronu “yaxşı adam” kimi dəyərləndirib.
Beynəlxalq Böhranlar Qrupunun analitiki Riçard Govan qeyd edib ki, Makronun bəyanatı “siyasi formulu dəyişir” və başqa ölkələrin də Fələstini tanıma ehtimalını artırır. Lakin digər ekspertlər, o cümlədən Amjad Iraqi bildirirlər ki, rəmzi tanınma yetərli deyil: “Fəaliyyət göstərməyəcək bir dövləti tanımağın nə mənası var?”
İsrailin bu addımı dayandırmaq üçün Fransa üzərinə təzyiqləri kəşfiyyat əməkdaşlığını məhdudlaşdırmaqdan tutmuş, regional təşəbbüslərə mane olmaq və İordan çayının qərb sahilinin bir hissəsini ilhaq etməyə qədər dəyişib. Lakin fransız rəsmiləri bildiriblər ki, Netanyahu istədiyi siyasəti istənilən halda həyata keçirəcək.
Bu arada İsrail parlamenti – Knesset – 2024-cü il iyulun ortasında Qərb sahilində İsrail qanunlarının tətbiqini dəstəkləyən qeyri-məcburi qərar qəbul edib ki, bu da faktiki ilhaq kimi qiymətləndirilir.
Fransa rəsmiləri və analitiklər hesab edirlər ki, bu bəyanat öz-özlüyündə Fələstin dövlətini yaratmasa da, beynəlxalq diplomatiyada məsələni yenidən gündəmə gətirib və Avropanın böyük bir dövlətindən gələn təzyiq İsrailin mövqeyini dəyişməyə məcbur edə bilər.
