BAKI,AzerVoice
Astrafobiya – yəni şimşək və göy gurultusundan qorxu – psixologiyada ən geniş yayılmış xüsusi fobiyalardan biri hesab olunur. Bu qorxu, bəzən sadə narahatlıqdan panikaya qədər çatan güclü reaksiya ilə müşayiət olunur və uşaqlardan tutmuş böyüklərə qədər müxtəlif yaş qruplarında müşahidə edilə bilər.
Astrafobiya (yunanca “astrape” – şimşək, “phobos” – qorxu
sözlərindən yaranıb) – şimşək çaxması, ildırım və ya göy
gurultusuna qarşı qeyri-adi dərəcədə intensiv qorxu hissidir. Bu
fobiya, adətən hava şəraitinə qarşı şiddətli və qeyri-məntiqi
reaksiya ilə xarakterizə olunur. İnsanlar bu qorxu səbəbilə
pəncərələri bağlayır, qulaqlarını tutur, qaranlıq yerlərdə gizlənir
və ya ümumiyyətlə çöldə olmağa dözə bilmir.
Astrafobiya ilk dəfə nə zaman tanınıb?
Astrafobiyanın tibbi və psixoloji anlayış kimi qeyd olunması ilk
dəfə 20-ci əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Bu dövrdə
psixoanalitiklər və davranış psixoloqları fərdi qorxuları təsnif
etməyə başladılar. 1920–1930-cu illərdə xüsusi fobiyalar arasında
"təbiətə bağlı qorxular" kateqoriyasına daxil edilən astraphobia,
əsasən heyvanlarda və uşaqlarda müşahidə olunan instinktiv reaksiya
ilə əlaqələndirildi.
Ən çox hansı yaş qruplarında müşahidə olunur?
Astrafobiya xüsusilə 3–10 yaş arası uşaqlarda çox rast gəlinir. Bu yaş
dövründə uşaqların təxəyyülü güclü olur və təbii hadisələrə qarşı
məntiqli yanaşmaları hələ formalaşmayıb. Lakin əksər hallarda bu
qorxu yaş keçdikcə azalır. Buna baxmayaraq, bəzi hallarda fobiya
böyüklərdə də
davam edə və ya sonradan inkişaf edə bilər, xüsusilə travmatik
təcrübə (güclü fırtına zamanı yaşanan təhlükə və ya itki)
nəticəsində.
Simptomlar və davranış əlamətləri
Astrafobiyası olan şəxslər şimşək və göy gurultusunu eşidəndə və ya sadəcə hava proqnozunda fırtına xəbərini görəndə belə narahatlıq keçirə bilərlər. Əsas əlamətlər bunlardır:
Çarpıntı, titrəmə, tər
basması
Panik atak və nəfəs darlığı
Təhlükəsiz yerə qaçmaq istəyi
Elektron cihazları söndürmək, pəncərələri örtmək
Tək qalmaqdan qorxma
Kimlərdə daha çox rast gəlinir?
Uşaqlar və yeniyetmələr
Təbiət hadisələrinə həssas olan insanlar
Keçmişdə fırtına ilə bağlı travma yaşayanlar
Autizm və ya narahatlıq pozuntusu olan şəxslər
Heyvanlar – xüsusilə itlər arasında da astraphobia çox
yayğındır
Müalicə yolları
Astrafobiyanın müalicəsi mümkündür və bir neçə üsulla aparıla bilər:
Kognitiv-davranış terapiyası (CBT) –
qorxunun səbəbləri araşdırılır və məntiqi yanaşma
formalaşdırılır
Ekspozisiya terapiyası – şimşək səsləri ilə
tədrici qarşılaşma
Dəstək qrupları və relaksasiya texnikaları
Uşaqlarda qorxuya qarşı valideynlərin anlayışlı
davranması və müsbət yanaşması çox əhəmiyyətlidir
Astrafobiyanın cəmiyyətə təsiri
Astrafobiya, əgər nəzarət olunmasa, insanın gündəlik həyatına təsir edə bilər – məsələn, fırtına ehtimalı olan günlərdə evdən çıxmaqdan imtina etmək, təyyarəyə minməmək və ya digər sosial fəaliyyətlərdən uzaqlaşmaq kimi.
Astrafobiya adi bir qorxu kimi qəbul edilsə də, bəzi insanlar üçün bu, həyat keyfiyyətini aşağı salan ciddi bir psixoloji problemdir. Erkən müdaxilə və düzgün terapiya vasitəsilə bu fobiyanın öhdəsindən gəlmək mümkündür.