BAKI,AzerVoice
Fələk orta əsr İslam kosmologiyasında ulduzları daşıdığına və hərəkət etdirdiyinə inanılan şəffaf göy kürəsinə verilən addır. Bu termin İslam fəlsəfəsində, xüsusilə Fərabinin (871-950) sistemləşdirdiyi südur nəzəriyyəsində böyük əhəmiyyət kəsb edən məfhumdur.
Belə ki, bu nəzəriyyədə kürə, yaxud göy cisimləri adı ilə qeyd olunan fələklər fiziki varlıqları ilə yanaşı, ağlı və ruhu olan, dairəvi hərəkət edən varlıqlar olaraq açıqlanır.
Farabiyə görə, fələklər Yer üzərindəki bütün dəyişikliklərin fiziki səbəbini təşkil edir. Bütün bu səbəblər isə “ilk səbəb”ə bağlıdır. İbn Sina (980-1037) də bu mənada, Farabi ilə eyni fikirdədir.
İbn Sinaya görə, fələklər ayaltı aləmdə mövcud olan dörd ünsürdən (Hava, Od, Su, Torpaq) meydana gələn cisimlərə müqabil olaraq beşinci ünsürdən (guinta essentia) meydana gəlmişdir.
“Fələk” termini İslam düşüncəsində astronomiya sahəsində də “elmi-fələk” (fələk elmi) adı altında müzakirə obyektinə çevrilmişdir. Bundan əlavə, Yer üzü nəzər nöqtəsinə alınaraq, dünyanın ətrafında dövr etdiyi düşünülən səmavi kürələrə də fələk adı verilmişdir. Göy üzündə bütün ulduz və planetlərin özünəməxsus qatları vardır. Orta əsrlərdəki İslam peripatetik fəlsəfəsinin kosmoloji təsəvvürünə görə, həmin qatlar doqquz ədəddir.
Bunlardan birincisi, ilkhərəkətli fələkdir (fələki-əqsa, fələki-əflak); ikincisi, sabit ulduzlar kürəsi (əl-kəvakib əs-sabitə); üçüncüsü, Saturn/Zühal kürəsi; dördüncüsü, Yupiter kürəsi; beşincisi, Mars; altıncısı, Günəş (şəms); yeddincisi, Venera (zöhrə); səkkinzincisi, Merkuri və doqquzuncusu, Ay (qəmər) kürəsidir.
Müasir kosmologiyaya görə, Günəşin ətrafında doqquz əsas Planet dövr etməkdədir. XVI əsrdə Kopernikdən (1473-1543) sonra Kepler (1571- 1630) planetlərin Günəş ətrafında fırlanmaları ilə əlaqədar qanunları empirik təcrübələrlə əsaslandırmışdır.
