BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi, Hafiz Rufizoğlu Siyasi və Humanitar Elmlər üzrə Magistr / Malayziya Beynəlxalq İslam Universiteti
Çinin illərdir dünyaya təqdim etdiyi “Vahid Çin” konsepsiyası Pekinin diplomatik leksikonunun əsas sütünlarından biridir. Bu siyasət əsasən dövlətin ərazi bütövlüyünün qorunması kimi qələmə verilir. Lakin, bu sadəcə Çinin xəritə üzərində bütövlük siyasəti deyildir. Siyasətin əsas məqsədi milli azlıqların mədəniyyətlərinin, kimliklərinin, ideologiya və dillərinin vahid hala gətirilməsini hədəfləyir.
Bu siyasətin ən kəskin nümunəsi Uyğur türklərinin yaşadığı Şərqi Türküstan bölgəsində görünür. Bölgədə yaşayan Uyğur türklərinin müxtəlif səbəblərdən həbs edildikləri və ya düşərgələrə göndərilmələri beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən doğrulanıb. Çin rəsmilərinin açıqlamalarında bu düşərgələrə göndərilənlərin “potensial terrorçu” adlandırılması Çin hakimiyyətinin insan hüquqları istiqamətindəki mövqeyini sual altına düşürür.
Digər bir problem isə beynəlxalq arenada bölgədəki xalqların hüquqlarının pozulması istiqamətində tədbirlərin görülməməsidir. Türk Dövlətləri Təşkilatı və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı bu məsələyə səthi yanaşaraq ciddi addım atmamaqdadır. Buradakı əsas məsələ Çinin beynəlxalq arenada həm iqtisadi, həm də siyasi gücə malik olmasıdır. Qəzzada İsrail tərəfindən həyata keçirilən qətliamlara reaksiya göstərən bəzi müsəlman liderlərinin uyğurlara qarşı törədilən cinayətlərə göz yummasının səbəbi Çinin təzyiq göstərərək iqtisadi çətinlik yaratmasından qaynaqlanır.
Qeyd etmək lazımdır ki, İƏT-in 2019-cu ildə Çinə səfərindən sonra “Çin Xalq Respublikasının müsəlman vətəndaşlarına qayğı göstərmək səylərini təqdir edirik” açıqlaması Çinin propaqanda siyasətinin də güclü olduğunun göstəricisidir. Çin xüsusilə ölkədə yaşayan çinli müsəlmanlardan (hueylər) propaqanda vasitəsi kimi istifadə edir. Beləliklə, Pekin Uyğurların üzləşdiyi soyqırımı pərdələyir, dünyaya isə sanki ‘separatizm və ekstremizmlə mübarizə’ görüntüsünü təqdim edir.
Hər bir halda vətəndaş cəmiyyətləri olaraq, dövlətlərin xarici siyasət istiqamətində atdığı strateji əməkdaşlıq addımlarını dəstəkləmək lazımdır. Lakin, bunun fonunda baş verən kütləvi qırğınlara və bu kimi hadisələrə laqeyd yanaşmaq qəbul edilməzdir. Ölkələr arası əməkdaşlıq heç bir halda sivillərin hədəf alınmasına bəraət qazandırmaq üçün əsas deyil.