BAKI ,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
Amerikanın Lockheed Martin şirkəti özünün F-35 modelini “dünyanın ən qabaqcıl döyüş təyyarəsi” kimi təqdim edir. Bu, təyyarənin sürətlə genişlənən istifadəsi və müasir hava-hücumdan müdafiə sistemlərinin aparıcı elementi kimi fəal rol almasından qaynaqlanır.
2025-ci ilin noyabr ayına olan ən son məlumata görə, F-35 proqramına artıq 20 ölkə qoşulub və ümumilikdə 1255-dən çox təyyarə istifadəçilərə təhvil verilib. “Əş-Şərq əl-Əvsat” qəzetinin Dubay aviaşousundan eksklüziv olaraq məlumat verdiyi kimi, F-35 artıq geniş coğrafi ərazidə istismara verilib: təyyarənin saxlanması üçün 50 hava və dəniz bazası hazırlanıb, 11 ölkə isə onu öz ərazisində aktiv şəkildə istifadə edir.
Lockheed Martin şirkətinin proqnozuna əsasən, 2035-ci ilə qədər Avropada 700-dən çox, Hind-Sakit Okean regionunda isə 300-dən çox F-35 təyyarəsi olacaq. Bu rəqəmlər təyyarənin ABŞ müttəfiqlərinin hərbi modernizasiya proqramlarında mərkəzi yer tutduğunu göstərir.
Çoxfunksionallıq və gizlilik
Şirkət F-35-i son dərəcə aşağı radiolokasiya görünürlüğünə malik çoxməqsədli döyüş təyyarəsi kimi tanıdır. Bu xüsusiyyətlərə nail olmaq üçün:
xüsusi bucaq altında hazırlanmış aerodinamik korpus
mühərrikin istilik izinin azaldılması
daxili gövdədə silah və yanacaq daşıma imkanları tətbiq olunur
Təyyarə müasir sensor sistemləri ilə təchiz olunub, o cümlədən:
AESA radarı
çoxbucaqlı elektro-optik DAS müşahidə sistemi
EOTS nişangah sistemi
inkişaf etmiş radioelektron müdafiə kompleksi
Əsas üstünlüklərdən biri sensor fusion texnologiyasıdır. Bu sistem bütün sensorlardan gələn məlumatları birləşdirərək pilot üçün döyüş səhnəsinin real vaxtda tam və dəqiq təsvirini yaradır. Bu, reaksiya vaxtını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Lockheed Martin qeyd edir ki, F-35 geniş döyüş şəbəkəsinin elementidir. Təyyarə həm digər təyyarələr, həm də yerüstü qoşunlar və gəmilərlə məlumat mübadiləsi aparır və müasir “şəbəkə mərkəzli müharibə”nin əsasını təşkil edir.
Təyyarə Pratt & Whitney F135 mühərriki ilə işləyir. Bu mühərrik “dünyanın ən güclü qırıcı mühərriki” hesab olunur və 40 min funtdan çox təkan gücünə malikdir. F-35 təyyarəsi daxili silah daşıyıcısı ilə belə maksimum M=1.6 sürətə çata bilir.
F-35 həm daxildə, həm də xarici asqılarda müxtəlif silah və sursat növlərini daşıya bilir. Ümumi döyüş yükü – 18 min funtdan çoxdur.
Hazırda F-35 təyyarəsi dünyanın 16 hərbi hava və dəniz qüvvələrinin tərkibindədir. 691 mindən çox döyüş və təlim uçuşu həyata keçirilib. Təyyarə bir çox beynəlxalq hərbi təlimlərin əsas iştirakçısıdır və proqram genişlənməkdə davam edir.
F-35-in üç modifikasiyası
Proqram çərçivəsində üç əsas variant mövcuddur:
F-35A — adi uçuş və eniş üçün nəzərdə tutulub, əsasən Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən istifadə olunur;
F-35B — qısa uçuş və vertikal eniş qabiliyyətinə malikdir, helikopter gəmiləri və ön xətt bazalar üçün uyğunlaşdırılıb;
F-35C — aviasiya gəmiləri üçün nəzərdə tutulub, geniş qanad açılımına və gücləndirilmiş konstruksiyaya malikdir, katapultla uçuş və trosla eniş üçün uyğundur.