BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi

Suriyanın keçid dövrü üzrə prezidenti Əhməd Şəraa dünən (cümə axşamı) ölkədə beş illik keçid mərhələsini müəyyən edən konstitusiya bəyannaməsinin layihəsini imzalayıb və bunu ölkə üçün “yeni bir tarix” kimi qiymətləndirib.

Konstitusiya bəyannaməsinin hazırlanması üzrə komitə icra hakimiyyətinin keçid dövründə prezidentin əlində cəmlənəcəyini elan edib. Bunun əsas məqsədi sürətli qərar qəbul etməyi təmin etmək və bu mərhələdə baş verə biləcək hadisələrə qarşı çevik reaksiya verməkdir.

Komitə mətbuat konfransında bildirib ki, hakimiyyət qolları arasında tam ayrılıq prinsipi qəbul edilib və prezidentə yalnız bir fövqəladə səlahiyyət verilib – “fövqəladə vəziyyət elan etmək hüququ”.

Bununla yanaşı, prezidentin vəzifədən kənarlaşdırılması, səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırılması və ya vəzifədən tam azad edilməsi məsələsinin Xalq Məclisinə həvalə olunacağı açıqlanıb. Həmçinin, konstitusiya məhkəməsinin ləğv edildiyi və onun yerinə yeni konstitusiya məhkəməsinin yaradılması üçün prezidentə səlahiyyət verildiyi bildirilib. Bu yeni məhkəmə, yeni qanun qüvvəyə minənə qədər əvvəlki qanunlara əsasən fəaliyyət göstərəcək.

Dörd fəsildən ibarət olan konstitusiya bəyannaməsi ölkədə hakimiyyət bölgüsünün tam həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. Keçmiş rejim dövrlərində bütün səlahiyyətlərin prezident postunda cəmləşdiyi vurğulanaraq, yeni sənəddə əsas hüquq və azadlıqlar, o cümlədən “fikir və ifadə azadlığı” və “qadınların ictimai həyatda iştirak hüququ” təsbit edilib.

Bəyannamənin əsas müddəaları prezident iqamətgahında keçirilən mətbuat konfransında layihənin hazırlanmasında iştirak edən komitə üzvü Əbdülhəmid Əvak tərəfindən oxunduqdan sonra Əhməd Şəraa sənədi imzalayıb. O, çıxışında “Bu, Suriya üçün yeni tarixdir. Ədaləti zülmün yerinə, mərhəməti isə əzabın yerinə qoyuruq” – deyə vurğulayıb və bu bəyannamənin “Suriya xalqı üçün inkişaf və quruculuq yolunda uğurlu bir başlanğıc” olacağına ümid etdiyini bildirib.

Bəyannaməyə əsasən, keçid dövrü beş il davam edəcək və keçid ədalətinin təmin edilməsi üçün xüsusi bir qurum yaradılacaq. Bu qurum, hesabatlılığın təmin olunması, həqiqətlərin üzə çıxarılması və qurbanların hüquqlarının bərpası ilə məşğul olacaq.

Hakimiyyət bölgüsü və yeni idarəetmə modeli

Sənəddə qeyd olunur ki, Suriyada keçmişdə hakimiyyət bölgüsü prinsipinə əməl edilmədiyi üçün indi tam ayrılıq prinsipi tətbiq edilir. Ölkə uzun müddət prezidentin bütün hakimiyyət qollarına müdaxilə etdiyi bir sistemin təsiri altında qalmışdı.

Yeni konstitusiya bəyannaməsinə əsasən, keçid dövrü prezidenti parlamentin üçdə birini təyin etmək səlahiyyətinə malik olacaq. Parlament isə tamamilə qanunvericilik prosesini həyata keçirəcək və bu sahədə tək səlahiyyət sahibi olacaq.

Əbdülhəmid Əvak bildirib ki, yaxın vaxtlarda yeni seçki komissiyası yaradılacaq və o, Xalq Məclisi seçkilərinə nəzarət edəcək.

İcra hakimiyyəti və məhkəmə sistemi

Prezident icra hakimiyyətini birbaşa idarə edəcək və nazirlər ona bu sahədə yardımçı olacaq. Əvak bu modeli “uyğun bir seçim” adlandırıb və bunun keçid dövründə baş verə biləcək problemlərə çevik cavab vermək məqsədilə qəbul edildiyini bildirib.

Yeni bəyannamə məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyini təmin edir və istisna məhkəmələrin yaradılmasını qadağan edir. Əvvəlki illərdə suriyalılar bu cür məhkəmələrin yaratdığı ədalətsizliklərdən əziyyət çəkmişdilər.

Azadlıqlar və qadın hüquqları

Əvakın sözlərinə görə, yeni konstitusiya bəyannaməsi geniş hüquq və azadlıqlar toplusunu təmin edir. Bunlar arasında fikir, ifadə, media, nəşriyyat və mətbuat azadlığı xüsusi yer tutur.

Bəyannamədə qadınların əmək və təhsil həyatında iştirakı hüquqi zəmanət altına alınır. Qadınlara sosial, iqtisadi və siyasi hüquqlar da təmin edilir.

Daimi konstitusiyanın hazırlanması

Bəyannamədə qeyd olunub ki, dövlətin gələcək hüquqi çərçivəsini müəyyən etmək üçün daimi konstitusiyanın yazılması üçün komissiya yaradılacaq.

Əvak bildirib ki, bu bəyannamə Suriya dövləti, xalqı və rəhbərliyi üçün bir yol xəritəsi olacaq və ölkəni daha sabit bir gələcəyə aparacaq.

Bəyannamə rəsmi olaraq dərc edildiyi andan etibarən qüvvəyə minəcək.