Bakı, AzerVoice

ABŞ-ın Oak Ridge Milli Laboratoriyasında yerləşən Frontier superkompüteri, indiyə qədər həyata keçirilmiş ən böyük kainat simulyasiyasını yaratmağı bacarıb.

AzerVoice xəbər verir ki, 2024-cü ilin noyabrında alimlər 31 milyard kub meqaparsek ölçülü genişlənən kainatın bir hissəsini modelləşdirmək üçün Frontier-in 9000 hesablama qovşağından istifadə ediblər. ExaSky adlanan bu layihə, astrofiziklərə və kosmoloqlara qaranlıq maddə və digər kosmik prosesləri daha dərindən öyrənmək üçün yeni imkanlar təqdim edir.

Layihənin rəhbəri, Arqon Milli Laboratoriyasından fizik Salman Həbib, "Kainatın əsas komponentləri cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı əlaqədə olan qaranlıq maddə və bildiyimiz atom maddəsidir. Ulduzların, qara dəliklərin və qalaktikaların əmələ gəlməsini modelləşdirmək üçün həm cazibə qüvvəsini, həm də digər fiziki prosesləri dəqiq təsvir etməliyik."- deyə bildirib.

Frontier-in gücü sayəsində əvvəlki simulyasiyalarda məhdudiyyət yaradan baryonların və hidrodinamik proseslərin kompleksliyi aşılıb. Layihə, Çilidəki Rubin Rəsədxanası kimi teleskoplardan əldə edilən müşahidələrlə uyğunluq göstərərək kainatın daha böyük hissələrini real fizikayla modelləşdirib.

Alimlər artıq simulyasiyanın kiçik bir hissəsini yayımlayıblar. Bu videoda 311,296 kub meqaparsek həcmində kosmosun yalnız 0,001 faizi təsvir edilir. Burada qalaktika klasterlərinin necə formalaşdığı nümayiş etdirilir.

Oak Ridge Milli Laboratoriyasından astrofizik Bronson Messer "Bu simulyasiyanın xüsusi cəhəti təkcə onun ölçüsündə deyil, eyni zamanda baryonlar və dinamik fizika prosesləri ilə təmin etdiyi realizmdədir. Bu, Frontier superkompüterinin imkanlarını göstərən təsirli bir nümunədir." - deyə vurğulayıb.

ExaSky Layihəsi, kainatın sirli tərəflərini araşdırmaq üçün elm dünyasına unikal alətlər təqdim etməyə hazırlaşır və astrofizikanın gələcəyində yeni bir səhifə açır.