BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
ABŞ mediasında yayımlanan son analitik yazılar Türkiyənin F-35 döyüş təyyarələri proqramına mümkün şəkildə yenidən cəlb olunması məsələsinin Vaşinqtonda və ekspert dairələrində hələ də mübahisəli mövzu olaraq qaldığını göstərir. “The Wall Street” nəşrində dərc edilən təhlil Türkiyənin hərbi potensialının artmasının regional güc balansına təsiri prizmasından yanaşmanı ön plana çıxarır.
Məqalədə Türkiyənin tarixi olaraq Qərb siyasi diskursunda “Avropanın xəstə adamı” kimi təqdim edildiyi dövrə istinad edilir və bu narrativin artıq aktuallığını itirdiyi vurğulanır. Analitik yanaşmaya görə, Ankara son illər ərzində həm hərbi, həm diplomatik, həm də strateji baxımdan daha müstəqil və aktiv oyunçuya çevrilib. Bu transformasiya isə ABŞ-də bəzi çevrələrdə Türkiyənin əlavə hərbi üstünlüklər əldə etməsinə ehtiyatla yanaşılmasına səbəb olur.
Təhlildə ABŞ-nin Ankaradakı səfirinin Türkiyəyə F-35 satışı ilə bağlı danışıqları “məhsuldar” adlandırması xüsusi vurğulanır və bu yanaşmanın Vaşinqton daxilində yekdil mövqe formalaşdırmadığı sezilir. Analitiklər hesab edirlər ki, F-35 kimi yüksək texnologiyalı platformaların Türkiyəyə verilməsi təkcə ikitərəfli müdafiə əməkdaşlığı məsələsi deyil, eyni zamanda regional təhlükəsizlik arxitekturasına təsir edən strateji addımdır.
Yazıda Türkiyənin artıq genişmiqyaslı hərbi imkanlara malik ölkə olduğu qeyd olunur və bu kontekstdə F-35-lərə ehtiyacın sual doğurduğu bildirilir. Bu yanaşma, əslində, ABŞ-də bəzi dairələrin Türkiyənin hərbi gücünün artmasını potensial risk kimi dəyərləndirdiyini ortaya qoyur. Təhlilə görə, belə bir satış Ankaranın regional manevr imkanlarını genişləndirə və mövcud güc balansını dəyişdirə bilər.
Analitik yazıda İsrail amili də ayrıca yer tutur. ABŞ siyasi sistemində uzun illərdir qorunan “İsrailin keyfiyyətli hərbi üstünlüyü” prinsipinin Türkiyəyə F-35 satışı fonunda zəifləyə biləcəyi ehtimalı irəli sürülür. Bu arqument ABŞ Konqresində silah satışları ilə bağlı qərarların formalaşmasında mühüm faktor kimi göstərilir.
Nəticə etibarilə, ABŞ mediasında səsləndirilən bu fikirlər Türkiyəyə F-35 satışının yalnız kommersiya və ya ikitərəfli münasibətlər çərçivəsində deyil, daha geniş geosiyasi və təhlükəsizlik kontekstində qiymətləndirildiyini göstərir. Məsələ Vaşinqton üçün qısamüddətli iqtisadi qazanc ilə uzunmüddətli strateji risklər arasında balans axtarışı kimi təqdim olunur və bu balansın hələ də tam formalaşmadığı qənaəti ön plana çıxır.