BAKI,AzerVocie Analitik Təhlil Mərkəzi
Misir Prezidenti Abdulfəttah əs-Sisi Qəzza üzrə mümkün sülh razılaşması əldə olunarsa, sənədin Misirdə imzalanmasına ABŞ Prezidenti Donald Trampın da qatılması üçün birbaşa dəvət göndərib. Addım Qahirənin sektor üzrə hərtərəfli sülh sazişində aparıcı və himayədar rolunu möhkəmləndirməyə yönəlmiş yüksək səviyyəli diplomatik jest kimi dəyərləndirilir.
Dəvət Misirin Şarm əl-Şeyx şəhərində HƏMAS və İsrail arasında başlayan həssas danışıqlar fonunda verilib. Görüşlər fələstinli hərəkatın müharibəyə son qoymağı hədəfləyən, 20 bənddən ibarət Tramp planını qəbul etməsindən sonra faktiki olaraq bazar ertəsi başlayıb.
Şarm əl-Şeyxdəki raunda beynəlxalq və regional səviyyədə yüksək nümayəndə heyətlərinin qoşulması diplomatik səfərbərliyin miqyasını artırıb. Qətərin baş naziri və xarici işlər naziri Şeyx Məhəmməd bin Əbdürrəhman Al Tani, Trampın müşaviri Cared Kuşner və Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff müzakirələrdə iştirak edir. Türkiyədən Milli Kəşfiyyat Təşkilatının rəhbəri İbrahim Kalın, İsraildən baş nazir Binyamin Netanyahunun yaxın çevrəsindən sayılan strateji məsələlər naziri Ron Dermerin iştirakı da tərəflərin, çətinliklərə baxmayaraq, prosesə sadiqliyini göstərir.
HƏMAS çərşənbə günü İsrail girovlarının və İsraildə saxlanılan fələstinli məhbusların azad ediləcəyi siyahıların qarşılıqlı mübadiləsinin aparıldığını açıqlayıb və Misirdə Tramp planı ətrafında gedən müzakirələrə optimist yanaşdığını bildirib. Hərəkatın sözçülərinə görə, danışıqlar əsasən atəşkəs mexanizmi, İsrail qüvvələrinin Qəzzadan çıxışı və girov-məhbus mübadiləsi üzərində cəmlənib. Prosese yaxın fələstinli mənbə isə tərəflərin hələ planın birinci mərhələsinin icra vaxtı barədə razılığa gəlmədiyini deyib ki, bu da optimizmin ciddi siyasi və logistik maneələrlə üzləşdiyini göstərir.
Donald Tramp çərşənbə axşamı – HƏMAS-ın razılaşmaya doğru irəliləyişlə bağlı nikbinlik ifadə edib. Bununla belə, tərəflərdən rəsmilər sürətli nəticə gözləntilərinə ehtiyatla yanaşmağa çağırır: HƏMAS daimi və hərtərəfli atəşkəs, İsrail qüvvələrinin tam geri çəkilməsi və fələstinli “milli texnokratik qurum” nəzarətində dərhal, genişmiqyaslı bərpanın başlanmasını istəyir; İsrail isə hərəkatın silahsızlaşdırılmasında israr edir və HƏMAS bunu qətiyyətlə rədd edir.
Sisi çıxışında Misirin Fələstin məsələsinə müsbət və fəal yanaşdığını vurğulayaraq “Qəzzaya qarşı müharibəyə son qoymaq üçün dayanmadan çalışırıq” deyib.
“Heç kim Misir dövlətini hədələyə bilməz. Terrorun öhdəsindən gəldik, vəziyyət arxayındır.”-deyə Sisi qeyd edib.
Prezident iqtisadi göstəricilərin də yaxşılaşdığını qeyd edərək Qahirənin diplomatiyanı möhkəm daxili dayaqdan apardığı mesajını verib.
ABŞ rəsmiləri ilkin mərhələdə döyüşlərin dayandırılması və Qəzzadakı israilli girovların, eləcə də İsraildəki fələstinli məhbusların azad edilməsinin necə həyata keçiriləcəyinə dair logistik məsələlərə fokuslanmaq niyyətində olduqlarını bildirirlər. Atəşkəs olmadan İsrailin Qəzzaya hücumları davam edib və bu, Təl-Əvivin beynəlxalq təcridini dərinləşdirib. Qlobal qəzəb artdığı, Qəzza əhalisinin demək olar ki, hamısının daxildə didərgin düşdüyü və aclıq böhranının dərinləşdiyi bildirilir. Bir sıra insan haqları ekspertləri, alimlər və BMT-nin araşdırma komissiyası baş verənləri “soyqırıma bərabər” qiymətləndirir; İsrail isə 2023-cü ilin 7 oktyabrında HƏMAS-ınhücumuna cavab olaraq özünümüdafiə etdiyini deyir.
Qəzza zolağındakı səhiyyə qurumlarının məlumatına görə, İsrailin hücumlarında təxminən 67 min insan həlak olub.
Sisinin Trampa ünvanladığı dəvət danışıqlara yüksək siyasi çəki qazandırmaqla yanaşı, mümkün sülhün imzası üçün Qahirəni əsas meydan kimi önə çıxarır. Bu, həm Vaşinqtonun prosesin başlıca sponsoru statusunu taclandırır, həm də Misiri regionda çoxtərəfli sülh səylərinin mərkəzinə yerləşdirir. Dünya ictimaiyyətinin diqqəti indilikdə Şarm əl-Şeyxə yönəlib; yekun sənəd ortaya çıxacağı təqdirdə, imzanın Misirdə atılması gözlənilir.