Bakı,AzerVoice, Azər Hüseynov Tarixçi, İstanbul Zaim
Universitetinin Tarix və Mədəniyyət Bölümü Doktorantı, Qafqaz
Etno-Sosial Araşdırmalar Mərkəzinin eksperti, xüsusi olaraq
AzerVoice üçün
Proses başlayandan bəri yazıram ki, ABŞ Suriyanın bölünməsində
maraqlıdır. Bəs bunu niyə etmək istəyir? Əvvəlcə burada İranın və
onun təsirinin aradan qaldırılmasını hədəfləyir. Ardınca isə
Suriyanın yeni hökumətinin İsrail üçün təhdid yaratmayan,
"urvatsız" bir struktura çevrilməsini istəyir. Digər tərəfdən, ABŞ
Türkiyənin regional güc olduğunu da çox yaxşı bilir. Eyni zamanda,
Türkiyədə hakimiyyətdə "islamçı" bir iqtidarın olduğunu da nəzərə
alır. Amma bu "islamçılar"ın da öz içində iki qola ayrıldığını
yaxşı anlayır.
Artıq Türkiyədə hakimiyyətdə olan "islamçı" iqtidar, ulusal hakimiyyətin dadını real şəkildə dadmış, iqtidarda qalmağın şərtlərini praktik olaraq dərk etmiş, ilkin çıxış nöqtəsindən ciddi güzəştlər etmiş və nəticədə güclü bir hakimiyyətə çevrilmiş bir siyasi gücdür. Bu iqtidarın qarşısında isə əsas maneə, öz “məhləsində” qalmış bir neçə radikal idealistdir. Həmin radikal idealistlər isə adeta koronavirus kimidir – ciyərə düşəndə pandemiyaya çevrilə bilər. Arxa planda da Əl-Qaidə, Taliban və İraq təcrübəsi dayanır.
Amerika niyə öz əsgəri və iqtisadi resurslarını bu cür radikallara qarşı xərcləyib, İslam dünyasında nüfuzunu daha da aşağı salsın ki? Bunun əvəzinə, həmin “korona” kimi radikal idealistləri artıq sekulyarlaşmış, daha praqmatik və dövlətçi “islamçılar”la üz-üzə qoymaq daha ağıllı strategiyadır.
Elə bu səbəbdəndir ki, Tramp Türkiyənin İŞİD-lə mübarizədə xüsusi rolunu dönə-dönə vurğulamışdı. Bəli, məhz Türkiyə peşmərgə qüvvələrini öz ərazisindən arxa cəbhəyə buraxmaqla İŞİD-in ləğvində mühüm rol oynamışdı. Bu gün də Hakan Fidan dəfələrlə DAİŞ hüceyrələrinin ləğvinin xüsusi əhəmiyyətini vurğulayıb. Hətta yeni Suriya hökuməti ilə bu istiqamətdə birgə işləyə biləcəklərini belə qeyd edib.
Yəni, Trampın “bəy tərifi” heç də Ərdoğan fenomeninin etirafı deyildir. Bunu bir yerə qeyd edək. Amma onu da qəbul etmək lazımdır ki, Ərdoğan şəxsiyyəti bir fenomendir. Güclü xarizması, praqmatikliyi və konkret məqsədləri olan, artıq idealist “məhlə”dən ayrılmış, ulusal maraqlarla hərəkət edən bir liderdir. Türkiyənin mənafeləri üçün çalışan, möhkəm dayaqlar üzərində oturmuş, möhtəşəm çıxışları ilə kütləni cuşa gətirə bilən, siyasi dəhası ilə rəqiblərini aciz qoyan bir liderdir.
Ona görə də onun üçün Türkiyənin maraqları əsasdır. İqtidar fəlsəfəsi də tam olaraq bu prinsiplər üzərində qurulmuşdur. Bu isə sekulyar və müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində tamamilə normal və real yanaşmadır.
