BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İraq hökuməti, İsrail ilə İran arasında alovlanan müharibə kontekstində ölkənin birbaşa münaqişəyə cəlb olunacağından ciddi şəkildə narahat olub və bunu “İŞİD-in ölkənin üçdəbirini işğal etdiyi dövrdən daha təhlükəli mövcudiyyət təhdidi” kimi qiymətləndirib.
İŞİD hər nə qədər terrorçu bir ünsür olsa da, İraq cəmiyyətinə yad idi və beynəlxalq dəstəyin də gücü ilə məğlub edilə bilərdi. Lakin İsrail-İran qarşıdurması, İraqın daxili birliyini və vətəndaş həmrəyliyini hədəf alan dağıdıcı bir böhran riski yaradırdı.
İsrailin xəbərdarlığı və ABŞ-ın təzyiqləri
Müharibə başladıqda Bağdada, o cümlədən Azərbaycan vasitəsilə İsraildən xəbərdarlıq məktubları göndərilib. İsrail açıq şəkildə bildirib ki, əgər onun əleyhinə İraq ərazisindən hər hansı hücum gerçəkləşərsə, cavab zərbələri “şiddətli və ağır” olacaq. Həmin mesajlarda, bu cür hücumların məsuliyyətinin birbaşa İraq hakimiyyətinin üzərinə düşəcəyi vurğulanıb.
Bu arada ABŞ da əvvəlki ehtiyatlı tövsiyə tonunu kənara qoyaraq, İran tərəfdarı şiə silahlı qrupların hücumlarının çox ağır nəticələr doğura biləcəyi barədə Bağdadı rəsmi şəkildə xəbərdar edib.
İraq üçün "faciə ssenarisi"nin qarşısı necə alındı?
İraq rəsmiləri “faciəvi ssenarinin” – yəni İran yönlü İraq qruplarının İsrailə hücumlar təşkil etməsi, buna cavab olaraq isə İsrailin Hizbullah və İran general və alimlərinə qarşı tətbiq etdiyi suiqəst taktikasını Bağdada yönəltməsi – ehtimalından dərin narahatlıq keçiriblər.
İraqdakı diplomatik mənbələr hesab edir ki, İsrailin belə bir cavabı, şiələr arasında böyük qəzəb doğuracaq, dini mərcəiyyətin (şiə dini rəhbərliyinin) mövqeyini sərtləşdirəcək və nəticədə İraqla İsrail arasında birbaşa şiə qarşıdurması təəssüratı yaranacaqdı. Bu da daxili parçalanma riskini artıracaqdı.
Etnik və dini parçalanma qorxusu
Bu vəziyyətin davamı olaraq, İraqın digər etnik və dini qrupları – xüsusilə sünni ərəblər və kürdlər – şiə komponentinin İraqı sürüklədiyi müharibədən narazı qalaraq siyasi qütbləşməni dərinləşdirə bilərdi.
Xüsusilə kürdlərin, Bağdadın bütün İraqı deyil, yalnız bir məzhəb və qrupun maraqlarını təmsil etdiyini düşünərək, mərkəzi hökumətdən uzaqlaşmaq və müstəqillik yolunda daha konkret addımlar atmaq ehtimalı da müzakirə olunub.
Sudani hökumətinin balanslı siyasəti
Baş nazir Məhəmməd Şiə əs-Sudani hökuməti bu prosesdə həm qətiyyət, həm də ağıllı çeviklik nümayiş etdirib. İran yönümlü fraksiyalara ölkənin bu müharibəyə sürüklənməsinə imkan verməyəcəklərini qəti şəkildə bildiriblər. Digər tərəfdən isə, ABŞ başda olmaqla beynəlxalq və regional oyunçularla diplomatik kanalları açıq saxlayıblar.
İraqın xilas yolunda önəmli faktorlardan biri də İranın öz silahlı qruplarına təmkinli davranmağı tövsiyə etməsi olub. İran, Suriyada nüfuzunu itirdiyi kimi, İraqdakı strateji mövqelərini də riskə atmaq istəməyib.
Həmçinin, İraqdakı silahlı qruplar da real güclərinin bu miqyasda bir savaşa yetmədiyini dərk ediblər. İsrailin Livanda Hizbullah liderlərinə və İranda müxtəlif nüvə alimlərinə qarşı həyata keçirdiyi uğurlu zərbələr, texnoloji üstünlüyünü ortaya qoyub. Bu fakt, İraq qruplarını savaşa girməkdən çəkindirib.
Mənbələr bildirirlər ki, bütün bu təzyiqlərə və səylərə baxmayaraq, bəzi “nəzarətsiz silahlı qruplar” üç hücum hazırlayıblar, lakin təhlükəsizlik orqanları onların hamısını vaxtında aşkarlayaraq qarşısını ala bilib.
Həmin məlumatlara görə, İran bu müharibədə “daxildən yaralanıb”. İsrail birbaşa İran ərazisini hədəf alaraq, münaqişəni Tehrana daşıyıb. ABŞ da bu kontekstdə İranın Fərdo, İsfahan və Nətənzdəki nüvə obyektlərini bombalayıb. Zərbələrin dəqiq nəticələri bəlli olmasa da, böyük zərər ehtimalı istisna edilmir.
Mənbələr, əgər İran nüvə proqramı məsələsində güzəştlərə getməsə, bu gərginliyin yeni bir hərbi mərhələyə keçəcəyini də istisna etmirlər.
