BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İsraillə son 12 günlük müharibədə İranın məğlubiyyəti, HƏMAS hərəkatının ən əhəmiyyətli xarici dəstək qapılarından birini bağlayıb. İranın hərbi təlim və silah təminatındakı rolu itdikcə, bu, HƏMAS-ın İsraillə qarşıdurmalardakı hərbi idarəetməsinə bilavasitə təsir göstərir və təşkilatın Qəzza zolağındakı nüfuzuna kölgə salır. Bu fonda İranın zəifləməsi ilə yanaşı, HƏMAS-a qarşı olan əhalinin fəallığı da artır.
Rəsmi mövqedə HƏMAS özünü İrandan asılı olmayan və daxili gücünə arxalanan bir təşkilat kimi göstərməyə çalışsa da, bir çox siyasi və hərbi analitik bu zərbələrin onun fəaliyyətinə birbaşa təsir etdiyini düşünür. İran hazırda müharibə nəticəsində ciddi şəkildə zədələnmiş nüvə və raket proqramlarını bərpa etməyə çalışır və bu, onun regional güc kimi geri çəkilməsinə səbəb olur.
İranın məğlubiyyəti və dəstəklədiyi
Hizbullahın liderlərinin öldürülməsi, HƏMAS-ın Livandakı
koordinasiya xətlərini zəiflətdi.
Livanda İranla əlaqələri idarə edən əsas komandirlərdən biri –
general Səid İzadinin də İsrailin hücumları zamanı öldürülməsi bu
əlaqələrin tamamilə çökməsinə yol açdı. HƏMAS İzadinin ölümünü
“Fələstin müqavimət hərəkatının dayaqlarından biri” kimi
qiymətləndirərək rəsmi başsağlığı verdi.
Bölgədə İranın təsiri ilə fəaliyyət göstərən digər hərbi qruplaşmalara yaxın mənbələrin bildirdiyinə görə, general İzadi HƏMAS-a pilotsuz uçuş aparatı və mürəkkəb hücum texnikalarının hazırlanmasında mühüm töhfə vermişdi.
HƏMAS-ın rəsmi nümayəndəsi Sami Əbu Zühri İsrailin İrana yönəlik kampaniyasına cavab olaraq bildirib ki, “İran böyük və güclü dövlətdir, məğlub olmayacaq”.
Bununla belə, HƏMAS hazırda Qəzza zolağında həm İsrailin amansız hərbi təzyiqləri, həm də ona qarşı çıxan insanların təzyiqi ilə üz-üzə qalıb. Hərəkat ciddi lider itkisi və tunel infrastrukturunun böyük hissəsini itirməklə yanaşı, İranın dəstəyinin gələcəyi ilə bağlı qeyri-müəyyənlik içindədir.
HƏMAS-a yaxın üç ayrı mənbənin Reuters agentliyinə verdiyi məlumata görə, təşkilat döyüşçülərinə maksimum dözümlülüklə müqavimət göstərmək əmri verilsə də, onun Qəzzaya tam nəzarəti getdikcə zəifləyir. İsrailin bəzi qəbilə birliklərinə açıq dəstək verdiyi şəraitdə bu nəzarətin saxlanması çətinləşib.
Bu mənbələrdən biri bildirib ki, HƏMAS hazırda həm Qəzza əhalisinin humanitar böhrandan qaynaqlanan təzyiqləri, həm də beynəlxalq atəşkəs çağırışları qarşısında döyüşü dayandırmaq zərurəti ilə üz-üzədir.
Eyni mənbə qeyd edib ki, atəşkəs yalnız əhaliyə bir qədər rahat nəfəs almaq imkanı verməyəcək, həm də HƏMAS-ın bəzi “qeyri-nəzarətli” elementlərə – o cümlədən yardımları qarət edənlərə və bəzi qəbilə üzvlərinə qarşı nəzarəti bərpa etməsinə şərait yaradacaq.
Bununla belə, HƏMAS hələ də hücum
qabiliyyətinə malikdir. Təşkilat bu həftə Cənub Qəzzada təşkil
etdiyi hücumla yeddi İsrail əsgərini öldürüb. Amma Yaxın Şərqdəki
üç diplomatik mənbə hesab edir ki, təşkilat mərkəzləşdirilmiş
komandanlıq və idarəetməsini itirib və yalnız lokal və qəfil
hücumlarla kifayətlənir. HƏMAS tarixində bu qədər ağır zərbəyə heç
vaxt məruz qalmamışdı – hərbi rəhbərliyinin demək olar ki, bütün
yüksək vəzifəli üzvləri öldürülüb.
ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə İran və İsrail arasında razılaşdırılmış atəşkəs davam edərkən, dünya diqqəti yenidən Qəzzada mümkün atəşkəs sazişinin imzalanması və girovların azad olunması imkanlarına yönəlib.
HƏMAS-a yaxın mənbə bildirib ki, hərəkat iki aylıq müvəqqəti atəşkəsi qəbul etməyə hazırdır – əsas məqsəd artan nüfuzlu qəbilələrlə mübarizə aparmaqdır. Lakin İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun müharibəni dayandırmaq üçün qoyduğu şərtlər – xüsusilə HƏMAS liderlərinin Qəzzanı tərk etməsi – təşkilat üçün tam bir məğlubiyyət mənasına gəlir və təşkilat bu şərtləri heç vaxt qəbul etməyəcək.
Beyrutdakı Karnegi Yaxın Şərq Mərkəzinin eksperti Yezid Sayiq HƏMAS-ın əsas məqsədinin sadəcə varlığını qorumaq olduğunu düşünür. Onun sözlərinə görə, bu, təkcə hərbi baxımdan deyil, həm də siyasi olaraq təşkilat üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
“Əgər müharibə dayandırılmazsa, HƏMAS fiziki baxımdan Qəzzada məhv edilə bilər. Eyni zamanda, müharibədən sonra qurulacaq siyasi sistemdə də heç bir yer qazanmaq şansı olmayacaq”-deyə Sayiq bildirib.
İsrailin HƏMAS-a qarşı mübarizəsində yeni bir strategiya – Qəzzada narazı kütlənin aktivləşdirilməsi də ön plana çıxır. Digər bir tərəfdən Netanyahu açıq şəkildə bəyan edib ki, İsrail bəzi qəbilə birliklərini silahlandırır, lakin onların kim olduğunu açıqlamayıb.
Bu qəbilələr arasında ən diqqət çəkəni – Əbuşəbab qəbiləsi – Rafah bölgəsində yerləşir və hal-hazırda İsrailin nəzarətindədir. HƏMAS mənbələrinin bildirdiyinə görə, təşkilat bu qəbilənin liderlərini ya tutmaq, ya da zərərsizləşdirmək niyyətindədir. Onlar qəbiləni İsraillə əməkdaşlıqda və HƏMAS-a qarşı hücum planlarında ittiham edirlər.
Əbuşəbab qəbiləsi Rafahın şərq hissəsinə nəzarət edir və bölgədə sərbəst hərəkət imkanı olan az sayda birliklərdəndir. Qəbilənin Facebook səhifəsində paylaşılan fotolarda onların yardım karvanlarını təşkil etdiyi görünür. Hətta bəzi məlumatlarda qəbilənin bölgədə müstəqil idarəetmə qurmaq cəhdləri olduğu bildirilir. Hərçənd qəbilə bunu inkar edir və yalnız yardım məqsədilə fəaliyyət göstərdiklərini bildirir. Onlar Rafahdan köçmüş sakinləri evlərinə qayıtmağa çağıraraq, yemək və sığınacaq təmin edəcəklərini vəd ediblər.
