BAKI,AzerVoice analitik Təhlil Mərkəzi
ABŞ-ın Yaxın Şərq üzrə xüsusi elçisi Stiv Vitkofun Qəzza üçün hazırladığı yenilənmiş atəşkəs planı hazırda müzakirə masasındadır. HƏMAS bu planın yeni versiyasını alsa da, hələ ki, rəsmi cavab verməyib. Bu isə həm İsrailin daxilindəki gərginliklər, həm də regiondakı diplomatik vasitəçilik cəhdləri fonunda Qəzzada atəşkəsə nail olmaq üçün ümid və sualları artırır.
ABŞ Və İsrail Arasındakı Mövqelər
Prezident Donald Trampın İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahuya Qəzzadakı müharibəni dərhal dayandırmağı tələb etməsi diqqət çəkir. ABŞ-ın belə bir mövqe sərgiləməsi həm daxildəki prezident seçkiləri dinamikası, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin təzyiqləri ilə izah oluna bilər. Lakin ABŞ-ın BMT Təhlükəsizlik Şurasında Qəzzada “şərtsiz və daimi atəşkəs” tələb edən qətnaməyə veto qoyması Vaşinqtonun siyasətindəki ikili yanaşmanı nümayiş etdirir.
İsrail Daxili Faktorlar
İsrail daxilində Netanyahu hökumətinə qarşı narazılıqlar artır. Xüsusilə “Şas” partiyasının Knessetin buraxılması üçün səs verəcəyini açıqlaması hökumət koalisiyasını daha da zəiflədir. Bu zəiflik Netanyahu hökumətinin Qəzza danışıqlarına və atəşkəs prosesinə münasibətini daha da mürəkkəbləşdirir.
HƏMAS-ın Yanaşması
HƏMAS-ın rəsmi mövqeyi dəyişməz olaraq qalır: yalnız hərtərəfli, daimi atəşkəs, İsrailin Qəzzadan tam çıxması, əsirlərin hamısının azad edilməsi və Qəzzanın yenidən qurulması müqabilində girovların azad edilməsi. Bu tələb Vitkofun planında təklif edilən 60 günlük müvəqqəti atəşkəs və məhbus mübadiləsi ilə tam uzlaşmır. HƏMAS-ın qismən və müvəqqəti həllərə qarşı sərt mövqeyi İsrailin mövqeyi ilə ziddiyyət təşkil edir.
Vitkofun Rolu Və Regiondakı Səylər
Vitkofun planı Qətər və Misirin vasitəçiliyi ilə dəstəklənir. Qətər və Misir atəşkəs üçün zəmanətçi rolunu öz üzərlərinə götürməyə hazırdırlar. ABŞ-ın “Axios” saytının məlumatına görə, Qətərin təzyiqləri sayəsində HƏMAS mövqeyini müəyyən qədər yumşaltmağa başlasa da, bu həftə üçün konkret nəticə gözlənilmir.
ABŞ-İran İddiaları
Prezident Trampın atəşkəs danışıqlarında hətta İranın da iştirak etdiyi barədə açıqlaması İsrail tərəfindən dərhal təkzib edilib. Bu isə Vaşinqtonun danışıqlara olan yanaşmasının qeyri-müəyyənliyini göstərir. Eyni zamanda, Tramp administrasiyasının İsrailin mövqeyini dəstəkləməsi və real atəşkəs üçün ciddi addımlar atmaması Qəzzada davam edən müharibənin siyasi aspektini daha da açıq göstərir.
Ekspert Rəyləri
Misirli professor Tareq Fəhmi hər iki tərəfin (İsrail və HƏMAS)
atəşkəsə ehtiyac duyduğunu, lakin İsrailin daxili problemlərinin
prosesi uzada biləcəyini vurğulayır. O, həmçinin Qətər və Misirin
razılaşma üçün böyük irəliləyiş göstərdiyini qeyd edir.
Digər tərəfdən, fələstinli analitik İbrahim Mədhoun isə İsrailin
məqsədinin yalnız girovların çıxarılması olduğunu, müharibənin
dayandırılması və Qəzzada mülki əhalinin vəziyyətinin
yaxşılaşdırılması üçün heç bir konkret addım atmadığını
bildirir.
Hazırda Qəzzada atəşkəs üçün danışıqlar mübahisəli və mürəkkəb mərhələdədir. ABŞ-ın və İsrailin hərəkətləri regionda etimad boşluğu yaradır. HƏMAS-ın əsas tələbləri ilə İsrailin təhlükəsizlik prioritetləri arasında böyük fərq qalır. Bu isə atəşkəs üçün danışıqların yaxın vaxtlarda nəticə verməsi ehtimalını zəiflədir. Hər iki tərəf üçün müharibənin davamı daha ağır iqtisadi və siyasi nəticələr doğursa da, indiki mərhələdə müvəqqəti sazişdən çox daha dərin və köklü siyasi razılaşmaya ehtiyac duyulur.
