BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İraqın baş naziri Məhəmməd Şiə əs-Səudani qarşıdan gələn parlament seçkilərində ikinci dəfə hökumət başçısı olmaq arzusunu reallaşdırmaq istəyirsə, o zaman bu məqsədinə çatmaq üçün “siyasi ailəsinə” daxil olan güclü və təsirli qüvvə və fiqurlara arxalanmalıdır. Bu, onun əsas və inadkar rəqibi olan Nuri əl-Malikiyə qarşı mübarizədə vacib faktordur. Görünür, Sudani bu istiqamətdə artıq addımlar atmağa başlayıb və koordinasiya çərçivəsindəki bəzi əsas fiqurlara yaxınlaşaraq onlarla ittifaq qurmaq istəyir.
Bağdad – Noyabr ayında keçirilməsi planlaşdırılan parlament seçkiləri ərəfəsində İraqda, xüsusilə də dövlət sisteminin formalaşmasında və idarəsində əsas rolu olan “şiə siyasi ailəsi” daxilində ilk siyasi bloklaşmaların əlamətləri görünməyə başlayıb.
Seçki ərəfəsində İraq siyasətinin daimi xüsusiyyəti olan koalisiyaların və ittifaqların yenidən qurulması və dəyişməsi prosesi başlayıb. Bu cəhdlər ölkənin idarə olunması və vətəndaşların rifahının yaxşılaşdırılması deyil, daha çox hakimiyyətə sahib olmaq və vəzifələr əldə etmək uğrunda qısa müddətli mənafeyə əsaslanır.
Gözlənilir ki, qarşıdakı seçkilər hökumət qurmaq və baş naziri seçmək imtiyazı uğrunda kəskin rəqabətlə müşayiət olunacaq. Hal-hazırkı baş nazir Sudani artıq seçkilərdə iştirak edəcəyini açıqlayaraq bu rəqabətin əsas tərəfinə çevrilib. Onun başlıca rəqibi isə sabiq baş nazir Nuri əl-Malikidir. Beləliklə, Sudani ikinci müddət üçün baş nazir olmaq istəyirsə, şiə siyasi ailəsi daxilində əl-Malikiyə qarşı güclü mövqeyi olan qüvvələrə ehtiyac duyur.
Bu çərçivədə yeni bir siyasi blokun konturları üzə çıxmağa başlayıb. Bu blok hal-hazırkı baş nazir Sudaninin, keçmiş baş nazir əl-Malikiyə qarşı bir sıra məsələlərdə fikir ayrılığı olan və onunla həm dövlət, həm də vilayət hökumətlərindəki mövqelər uğrunda rəqabət aparan “şiə güclərinin” liderlərini birləşdirir. Məsələn, Bədr təşkilatının lideri Hadi əl-Amiri ilə Əl-Malikinin rəhbərlik etdiyi Hüquq Dövləti Koalisiyası arasında Diyala vilayətindəki yerli hökumətin rəhbərliyi ilə bağlı kəskin ixtilaflar davam edir.
Əl-Amiri artıq bəzi siyasi dairələrin “Qərar” koalisiyası adı altında seçkilərə hazırlıq üçün yaratdığı yeni blokda iştirak edir. Bu ittifaq, ilk növbədə, Müqtəda əs-Sədrin hökumət qurmasının qarşısını almaq üçün yaradılmış koordinasiya çərçivəsinin artıq funksiyasını itirməsi səbəbilə dağılmaq üzrədir. Bu isə əvvəllər də mövcud olmuş şiə siyasi ittifaqının dağılması ssenarisini xatırladır – həmin ittifaq partiyalar və şəxslər arasında vəzifələr və imtiyazlar uğrunda yaranmış ziddiyyətlər səbəbilə parçalanmışdı.
Yeni koalisiyaya ilkin mərhələdə Sudaniyə bağlı Fəratin hərəkatı, Hadi əl-Amiri və Həşdi-Şəbi təşkilatının rəhbəri Falih əl-Fəyaz daxildir.
Bu üç şəxsi birləşdirən əsas məqsəd Nuri əl-Malikiyə qarşı durmaqdır. Əl-Maliki 2014-cü ildə baş nazir postunu tərk etməsinə baxmayaraq, hələ də böyük maliyyə imkanlarına, dövlət strukturlarına nüfuz imkanlarına malikdir və İranın və yerli silahlı-siyasi qollarının etimadını qazanan bir fiqurdur.
Falih əl-Fəyaz üçün bu ittifaq, Həşdi-Şaabi rəhbəri olaraq öz vəzifəsini qorumaq və onu əlindən almağa çalışan, başda Qeys əl-Xəzəlinin rəhbərlik etdiyi Əhli Haqq qrupu olmaqla digər qurumlardan qorunmaq baxımından həyati əhəmiyyət daşıyır.
Sudani kimi bir şəxsin Fəyaz və Amiri kimi önəmli fiqurları öz tərəfinə çəkməsi əl-Malikiyə çətinliklər yaradır. Xüsusilə də əl-Maliki, şiə milli hərəkatının lideri Müqtəda əs-Sədrin seçkiləri boykot etmək qərarını dəyişdirməsi üçün onu razı sala bilmədi. Bu isə əs-Sədrin geniş xalq bazasının səslərinin Sudaninin xeyrinə yönəlməsinə səbəb ola bilər.
Səudani seçkilərə qatılmaqla, İraqın regional və
beynəlxalq partnyorlarla, xüsusilə ABŞ-la balanslı əlaqələrini
davam etdirəcəyini göstərmək istəyir. Bu, onun xeyrinədir.
Əksinə, əl-Maliki ölkə daxilindəki sərin münasibətlər, Sədr
hərəkatı ilə konfliktlər, Hikmət Cərəyanı ilə əlaqələrin zəifləməsi
və kürd və sünni bloklar arasında etibar itkisi səbəbilə əlverişsiz
mövqedədir.
Əl-Maliki isə Sudaninin koordinasiya çərçivəsi daxilində güclü
dəstək qazandığını görməkdən narahatdır. Bu isə onu liderlik
mövqeyindən uzaqlaşdıra və qarşıdakı mərhələdə birinci namizəd
statusunu riskə ata bilər.
Mənbələr qeyd ediblər ki, Əmək naziri Əhməd əl-Əsədi və Seyyidüşşuhəda briqadasının lideri Əbu Alaa əl-Vəlai, həmçinin İraq Hizbullahın törəməsi olan Hüquq blokunun da koalisiyaya qoşulması ehtimalı var.
