BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
Livan və İraq mənbələrinin məlumatına görə, vasitəçilər «Hizbullah»ın əlindəki strateji silahların İraqda bir «zəmanətçi» tərəfə əmanət (depozit) edilməsi variantını müzakirə ediblər. Lakin ABŞ administrasiyası bu təklifi qəti şəkildə rədd edib.
Bəyanata görə, Bağdadda müzakirələr zamanı vasitəçilərin - özlərini «Hizbullah»dan müstəqil göstərən, lakin əlaqə kanalları olan şəxslərin təqdim etdiyi ideya - İraqdakı şiə qruplarının rəsmi təhlükəsizlik strukturlarına daxil edilməsi və onların silahlarının inventarlaşdırılması layihəsi ilə birləşdirilə bilərdi. Vaşinqton vasitəçilərə rəsmi cavab verməsə də, Bağdada açıq şəkildə bildirib ki, «İraqdakı qruplar öz silahlarını təhvil verməlidir», və bu prosesin digər tərəflər üçün də gözlənilən addım olduğunu vurğulayıb.
Mənbələr bildirir ki, «Hizbullah»ın silahlarını istifadə etməsini əngəlləyən loqistik problemlər mövcuddur - uzun müddət saxlanan avadanlıq sıradan bilər. Həmçinin təşkilatın silah üzərində hərəkət etməsinə imkan verəcək «İrandan yekun icazə» məsələsi də var. Livanlı mənbə deyib ki, müdafiə üçün yetərli sayda silah saxlanılması təklifi dəfələrlə müzakirə olunub, lakin rədd edilib.
ABŞ rəsmiləri bildiriblər ki, Vaşinqton «keçmişə aid» həlləri qəbul etmir, lakin silahların məhdudlaşdırılması ilə siyasi inteqrasiyanı təşviq edir - xüsusilə raketlər və pilotsuz uçuş vasitələri üzrə. Bu təşviqlər çərçivəsində Livan dövlətinin rolunu gücləndirəcək stimullar təklif oluna bilər.
Məsələ yalnız silahın verilməsində deyil - kimə və necə təhvil veriləcəyi siyasi və nüfuz aspektlərinə görə kritikdir. «Hizbullah» rəhbərliyi isə hələlik silahdan imtina etməyəcəyini bəyan edir.
“Depozit” ideyasının mahiyyəti
İraq mənbələri bildirir ki, bəzi müzakirə variantları «Hizbullah»ın strateji silahlarının (raketlər və dronlar) şii zəmanətçi hesab edilən üçüncü tərəfə əmanət edilməsi üzərində dayanıb. Təklifin tərəfdarları iddia edir ki, belə əmanət Livan dövlətinə siyasi yükü azaltmaqla yanaşı, Livan ordusunu partiyanın hərbi strukturuyla ehtimal olunan toqquşmalardan qoruyar və beynəlxalq tərəflərə həmin silahların ölkəyə geri qaytarılmayacağına dair təminat verə bilər.
Lakin təklifin əleyhdarları və vasitəçilər bu cür həllərin «keçmiş dövrün» məntiqi ilə bağlı problemlər yaratmasından narahatdırlar və bir sıra tərəflər belə planların praktik nəticələrindən ehtiyat edirlər.
İraqda strukturlaşdırma və ABŞ tələbləri
Mənbələrin bildirdiyinə görə, bəzi iraqlı siyasi və silahlı qruplarla aparılan məsləhətləşmələr nəticəsində «depozit» ideyası Həşd əş-Şaəbi kimi qrupların rəsmi təhlükəsizlik strukturuna daxil edilməsi və silahların qeydiyyata alınması ilə bağlı daha geniş paketə birləşdirilməyə çalışılıb. ABŞ isə Bağdad vasitəsilə göndərdiyi siqnallarda «İrana yaxın paralel silahlı strukturların demilitarizasiyası» tələbini gücləndirdiyini çatdırıb və vaxt keçdikcə tələbin dilinin sərtləşdiyini vurğulayıb. Mənbələrə görə Vaşinqton konkret, əlçatan addımlar gözləyir.