BAKI,AzerVoice

"Hizbullah"ın baş katibi Həsən Nasrullahın (və Haşim Səfiəddin) Beyrutun "Cənub məhəlləsi"ndəki dəfni bir çox simvolik mesajlar daşıyırdı. Orada olanlar, necə və kim tərəfindən təşkil edildiyi və kimlərin iştirak etmədiyi ilə bu mərasim təkcə bir liderin dəfni deyil, bir dövrün bağlanması kimi görünürdü. Bu, İranın rəhbərlik etdiyi "müqavimət oxu"nun son illərdə aldığı zərbələr, uğursuzluqlar və sui-qəsdlərdən sonra dəfni idimi?

Dəfn mərasimi, Livanın keçmiş baş naziri Rafiq Haririnin qətlinin iyirminci ildönümündən bir neçə gün sonra keçirildi. Beynəlxalq Livan Məhkəməsi 2022-ci ildə "Hizbullah" üzvü olan iki nəfəri Haririni qəsdən öldürməkdə təqsirli bilmiş və ömürlük həbslə cəzalandırmışdı.

Başqa bir simvolik məqam isə "Hizbullah" və arxasında dayanan İranın, "müqavimət oxunun" əsas liderinin dəfnini təşkil etmək və cənazəni gizli yerdən açıq məkana köçürmək üçün beş ay gözləməsi idi. Bu, İsraillə vasitəçilərin iştirakı ilə əldə edilən razılaşmalardan sonra mümkün olmuşdu. On minlərlə insan "Hizbullah"ın dayaq nöqtəsi olan "Cənub məhəlləsi"ndəki Kamil Şəmun stadionuna toplaşaraq Nasrullahın şəkillərini və sarı bayraqları qaldırsa da, İsrail təyyarələri Beyrut səmalarını tərk etmədi. Bu, həm də dəfnlə bağlı razılaşmaları və Livandakı yeni reallığı xatırladırdı.

Buna görə də "Hizbullah"ın hazırkı baş katibi Naim Qasimin mərasimdə şəxsən iştirak etməməsi başa düşüləndir. O, bilinməyən bir yerdən ekran vasitəsilə müraciət edərək "Səbrimizi zəiflik kimi yozmayın" xəbərdarlığını etdi və "müqavimətin qalıcı olduğunu" vurğuladı. Ən önəmlisi, Qasim "Livanda yeni bir mərhələnin başlandığını" qeyd edərək "Livan dövləti məsuliyyətini dərk etməli və ordunun rolunu dəstəkləməliyik" dedi.

Bu kontekstdə Livanın keçmiş ordu komandanı və hazırkı prezidenti Cozef Aunun İran nümayəndə heyətinə verdiyi mesaj diqqət çəkdi. İran nümayəndələri bölgədəki müttəfiqləri ilə silahlı halda təkbaşına dəfn mərasiminə qatılmışdı. Aun isə "Livan başqalarının müharibələrindən yorulub" və "Fələstin məsələsinə görə böyük bədəl ödəyib" dedi.

Aunun prezident seçilməsi, "Hizbullah"ın gücünün zəifləməsinin bir göstəricisidir. Partiya, aldığı ağır zərbələrdən sonra Livan prezidenti seçmək və ya hökumət qurmaqda iradəsini yeridə bilmədi. Hökumət bəyanatının layihəsində isə "Hizbullah"ın silahlanmasına dair heç bir legitimləşdirici ifadə yer almadı. Bu zəiflik, Livanın İsraillə atəşkəsə razılaşmasına səbəb oldu. Razılaşmaya əsasən, Livan ordusu cənubda yerləşdirildi və Suriyadan gələn silah yolları bağlandı.

Livandakı vəziyyət Suriya hadisələrindən sonra daha da önəm qazandı. Prezident Aunun sözləri, bir vaxtlar "Hizbullah"ın silah və təchizat keçid yolu olan Livan-Suriya sərhədində əks-səda doğurdu. Suriyada hakimiyyətə gələn Əhməd Şəraa və digər rəsmi şəxslər də "müharibədən yorulduqlarını" və "başqalarının müharibələrinə qarışmaq istəmədiklərini" bildirərək ölkəni bərpa və birliyə yönəltməyə çalışdıqlarını vurğuladılar.

Həsən Nasrullah 25 il əvvəl Əsədin dəfnində iştirak etmişdi və keçən ilin sentyabrında öldürüləndə Əsəddən ailəsinə başsağlığı məktubu göndərilmişdi. Amma onun dəfnində nə Əsəd ailəsi, nə də İsrailin İranda, Livanda və Qəzzada liderlərini hədəf aldığı "HƏMAS"dan nümayəndələr iştirak etdi.

İran və "Hizbullah" Nasrullahın kütləvi dəfni ilə güclü olduqlarını göstərməyə çalışdılar. Amma İsraillə keçən ilki müharibədən sonra "Hizbullah" əksər rəhbərlərini, minlərlə döyüşçüsünü itirmiş, strukturu dağıdılmış və silah yolları bağlanmışdı. Dəfn mərasimi onların gücünü deyil, əksinə İran "oxu"nun zəiflədiyini ortaya qoydu. Bu "ox" artıq Suriyadakı dəstəyindən, Livandakı qolundan və fələstinli müttəfiqlərindən məhrum qalmışdı.

İran bu bölgədəki itkilərinin fərqindədir və yaranmış yeni vəziyyətlə necə davranacağını düşünür. Üstəlik, Donald Trampın hakimiyyətə qayıtması bu vəziyyəti daha da çətinləşdirir.