BAKI, AzerVoice
Orta Asiyada, xüsusilə Qazaxıstanda orqan köçürülməsi əsasən canlı donorların hesabına həyata keçirilir. Bunun əsas səbəbləri arasında əhalinin səhiyyə sisteminə olan inamsızlığı və dini inanclar dayanır.
2024-cü ildə beyin ölümü gerçəkləşən 86 nəfərin yalnız 10-nun ailəsi orqan bağışına icazə verib.
Orqan köçürülməsi çox zaman xəstəni xilas etməyin yeganə yolu olsa da, donor tapılmadığı üçün bəzi xəstələr orqan gözləyərkən həyatlarını itirirlər.
Orqan bağışı iki yolla həyata keçirilir: canlı donorlar və ya vəfat etmiş şəxslər vasitəsilə. Canlı donorlar adətən yalnız böyrək və qaraciyər bağışlaya bilir, lakin Qazaxıstanda canlı donorların rolu ölüm sonrası donorlardan daha çox insanı xilas edir.
Qazaxıstan Orqan Köçürülməsi və Yüksək Texnologiyalı Tibbi Xidmətlər üzrə Koordinasiya Mərkəzinin direktoru Aidar Sitkazinov bildirir ki, dünyada orqan bağışlarının 80-90 faizi ölüm sonrası donorlar vasitəsilə baş verir, lakin Qazaxıstan və Orta Asiya ölkələrində bu nisbət əksinədir.
Onun sözlərinə görə, burada bağışların 80-90 faizi canlı donorların payına düşür.
Sitkazinov qeyd edir ki, əhalinin ölüm sonrası orqan bağışına isti baxmamasının əsas səbəbi səhiyyə sisteminə inamsızlıqdır. Əhali arasında yayğın olan korrupsiya qorxusu, bağışlanan orqanların mənimsənilməsi və ya qeyri-qanuni satılması barədə narahatlıqları artırır. Hətta bəziləri həkimlərin orqanları götürmək üçün xəstələri lazımi səviyyədə müalicə etməyəcəyini düşünür.
Sitkazinov vurğulayır ki, Qazaxıstanda orqan satmaq qanunsuzdur. Bundan başqa, orqan köçürülməsi prosesi onlarla şəxs və qurumun iştirakını tələb edir, xəstəxanalar isə xəstənin ölümündən sonra bağış prosesindən heç bir maddi və ya başqa qazanc əldə etmir.
Bununla yanaşı, orqan köçürülməsi ilə bağlı bəzi qalmaqallar insanları bağış prosesindən çəkindirir. Yalnız keçən il bağışlanmış orqanları satmağa cəhd edən 15 hadisə qeydə alınıb.
2025-ci ilin may ayına olan məlumata görə, Qazaxıstanda 4 min 226 nəfər orqan köçürülməsi üçün növbə gözləyir, onlardan 128-i uşaqlardır. Bu şəxslərin 3 min 828-i böyrək köçürülməsi gözləyir. Həkimlər bildirirlər ki, bu xəstələrin bir hissəsinin şansı bir qədər yüksəkdir, çünki böyrək tapılmasa belə, dializlə 10-15 il yaşamaq mümkündür.
Ekspertlər bildirirlər ki, əhalinin maarifləndirilməsi artırılmadıqca və sistemlər daha şəffaf və etibarlı hala gətirilmədikcə, ölüm sonrası orqan bağışlarının ciddi şəkildə artması real görünmür.
