BAKI, AzerVoice
25 May tarixi dünya tarixində bir sıra önəmli hadisələrlə yadda qalıb. Aşağıda bu gün baş vermiş əsas hadisələrin xronoloji xülasəsini təqdim edirik:
567 – Frank krallığı parçalanmağa başladı. Kral Xilperik qardaşı Sigerbertə hücum edərək onun torpaqlarını ələ keçirdi. Bu, Frank dövlətində vətəndaş müharibələrinin artmasına səbəb oldu.
1085 – Kastiliya kralı VI Alfonso müsəlmanların nəzarətində olan Toledo şəhərini fəth etdi. Bu hadisə Rekonkistanın mühüm dönüş nöqtələrindən biri idi və İspaniyanın tarixində yeni mərhələ başlatdı.
1277 – İtaliyanın Arezzo şəhərindəki Tomaçço partlayışında 200-dən çox insan öldü. Hadisə barıt anbarında baş vermiş partlayışla əlaqələndirilir.
1420 – Husit müharibələri: Praqa yaxınlığında husitlər ilə imperiya qüvvələri arasında qarşıdurma baş verdi. Bu döyüşlər nəticəsində husitlərin mövqeləri gücləndi.
1521 – Worms fərmanı ilə imperator V Karl Martin Lüteri rəsmi olaraq "kafir" elan etdi. Bu fərmanla Reformasiya əleyhinə ciddi tədbirlər başlandı.
1555 – İngiltərədə katolik inancını yaymaq məqsədilə protestant liderlərə qarşı repressiyalar daha da gücləndirildi. Bu dövrdə "Qanlı Meri" kimi tanınan kraliça I Meri tərəfindən bir çox protestant edam edilmişdi.
1607 – İngiltərə hökuməti tərəfindən Virciniya koloniyasında ilk parlament qurumu – “House of Burgesses” təsdiqləndi. Bu, ABŞ ərazisində ilk nümayəndəli idarəetmə forması idi.
1644 – Min sülaləsinin son imperatoru Çunçjen, Pekin işğal edildikdən sonra intihar etdi. Tsin (Qing) sülaləsi hakimiyyətə gəldi və bu, Çin tarixində əsas dönüm nöqtələrindən biri oldu.
1659 – Pikardiya müqaviləsi ilə Fransa və İspaniya arasındakı hərbi münaqişəyə fasilə verildi. Bu müqavilə ilə Avropada müvəqqəti sabitlik yarandı.
1660 – İngiltərədə Restorasiya dövrü: II Çarlz sürgündən qayıdaraq taxta çıxdı. Bu, monarxiyanın bərpası kimi tarixə düşdü.
1720 – London birjasında "South Sea Bubble" böhranının pik nöqtəsi idi. Bu hadisə nəticəsində minlərlə investor müflis oldu və Avropa tarixində ilk böyük maliyyə böhranlarından biri yaşandı.
1787 – ABŞ-da Konstitusiya Konvensiyası rəsmi olaraq Filadelfiyada başlandı. Bu konvensiyada ABŞ-ın əsas qanunvericilik əsası – Konstitusiyası hazırlanmağa başladı.
1792 – Fransız İnqilabı dövründə “La Marseillaise” ilk dəfə ictimai yerdə oxundu. Himn sonradan Fransanın milli himni oldu.
1803 – Böyük Britaniya və Fransa arasında Amiens müqaviləsi pozuldu və Napoleona qarşı müharibə yenidən başladı.
1810 – Buenos Ayresdə “May İnqilabı” baş verdi. İspan hakimiyyətinə qarşı xalq qiyamı başladı və bu hadisə Argentinanın müstəqillik hərəkatında mühüm rol oynadı.
1833 – ABŞ-da “Qara Kəmər” (Black Belt) bölgəsi ilk dəfə rəsmi sənədlərdə keçdi. Bu, əsasən qaradərili əhalinin yaşadığı və pambıq əkinçiliyinin yayıldığı bölgəni ifadə edirdi.
1846 – ABŞ-da ilk dəfə teleqraf vasitəsilə rəsmi xəbər yayımlandı. “Mexiko ABŞ-a müharibə elan etdi” başlıqlı bu xəbər Vaşinqtondan Baltimora göndərildi.
1865 – ABŞ-da Vətəndaş Müharibəsi rəsmi olaraq sona çatdı. Konfederasiya generalı Edmund Kirby Smith Texasda təslim olduğunu elan etdi.
1878 – Osmanlı imperatoru II Əbdülhəmid dövründə Balkanlarda islahatlar həyata keçirilməsi üçün Avropa dövlətləri ilə danışıqlar başlandı.
1889 – Yaponiyada ilk dəmir yolu şirkəti – “Nippon Railway” fəaliyyətə başladı. Bu hadisə ölkədə sənayeləşmə prosesini sürətləndirdi.
1895 – Britaniyada ilk dəfə olaraq kinoteatrda ictimai film nümayişi təşkil olundu. Bu, Avropada kino sənayesinin əsasını qoyan addımlardan biri oldu.
1925 – Şanxayda Çin Kommunist Partiyası ilə Kuomintang tərəfdarları arasında qarşıdurmalar baş verdi, bu toqquşmalar ölkədə vətəndaş müharibəsinə gedən yolun təməlini qoydu.
1935 – Amerikan beysbol əfsanəsi Babe Ruth, karyerasının son üç “home run”unu vurdu; bu, onun peşəkar idman həyatında dönüş nöqtəsi oldu.
1946 – İordaniya Britaniya mandatından çıxaraq müstəqil krallıq elan edildi; Əmir Abdullah ölkənin ilk kralı oldu.
1955 – Avstriya, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra müttəfiq işğal qüvvələrinin ölkəni tərk etməsi ilə rəsmi olaraq neytral dövlət elan edildi.
1961 – ABŞ prezidenti Con Kennedi, Ay missiyası ilə bağlı ABŞ Konqresində tarixi çıxış etdi: “Biz bu onillikdə Aya getməyi seçirik...” sözləri ilə NASA-nın “Apollo” proqramına dəstək verdi.
1969 – Sudan prezidenti Cəfər Nimeyri ölkədə hərbi çevriliş edərək hakimiyyəti ələ aldı; bu hadisə Sudanın siyasi xəritəsini dəyişdirdi.
1977 – Çin və Avstraliya arasında diplomatik münasibətlərin normallaşması istiqamətində ilk ticarət nümayəndə heyətləri qarşılıqlı səfərlərə başladı.
1982 – Londonda “Imperial War Museum”da Falkland müharibəsi ilə bağlı xüsusi sərgi açıldı. Müharibə hələ davam edirdi.
1985 – Banqladeşdə güclü siklon nəticəsində təxminən 10,000 insan həyatını itirdi. Bu, ölkə tarixinin ən faciəvi təbii fəlakətlərindən biri idi.
1986 – Hands Across America aksiyası çərçivəsində milyonlarla insan əl-ələ verərək ABŞ-ı bir ucundan o birinə birləşdirdi. Bu, aclıq və yoxsulluğa qarşı kütləvi kampaniya idi.
1991 – Eritreya, Efiopiya ilə uzun illər davam edən silahlı münaqişədən sonra de-fakto müstəqillik qazandı. Asmarada kütləvi bayram tədbirləri keçirildi.
1995 – ABŞ-da “Microsoft” şirkəti “Windows 95” əməliyyat sisteminin təqdimatına sayılı günlər qalarkən ilk ictimai nümayişlərini keçirdi.
1997 – Əfqanıstandan qaçan general Rəşid Dostum Türkiyəyə sığınıb.
1998 – Pakistan keçmiş baş nazir Navaz Şərifin göstərişi ilə Hindistanın nüvə sınaqlarına cavab olaraq özünün ilk nüvə sınağını keçirməyə hazırlaşdığını elan etdi.
2000 – İsrail ordusu 22 illik işğaldan sonra Livanın cənub bölgəsindən çıxmağa başladı; bu, ölkədə yeni siyasi balans yaratdı.
2001 – Filippində korrupsiya ittihamları ilə vəzifədən uzaqlaşdırılan sabiq prezident Joseph Estrada həbs edildi.
2002 – Çin və Rusiya arasında “dostluq və əməkdaşlıq haqqında” yeni saziş imzalandı, bu sənəd iki ölkə arasında strateji əməkdaşlığı daha da gücləndirdi.
2004 – ABŞ-da “Fahrenheit 9/11” sənədli filmi Kann festivalında nümayiş olunaraq Qızıl Palma mükafatını qazandı.
2008 – NASA-nın “Phoenix” zondu Marsa uğurla eniş etdi; bu, Qırmızı planetdə su izlərini axtaran əsas missiyalardan biri idi.
2011 – İspaniyanın Barselona şəhərində “İndignados” (Qəzəblilər) hərəkatı çərçivəsində minlərlə insan küçələrə axışaraq iqtisadi və siyasi islahatlar tələbi ilə nümayiş keçirdi.
2014 – Ukraynada prezident seçkiləri ərəfəsində Donetsk və Luqansk bölgələrində silahlı separatçılarla Ukrayna ordusu arasında qarşıdurmalar davam edirdi.
2015 – Hindistanda rekord istilər nəticəsində 1100-dən çox insan həyatını itirdi; bu, ölkə tarixinin ən ölümcül isti dalğalarından biri oldu.
2017 – Filippin prezidenti Duterte, Marawi şəhərində İŞİD-ə bağlı qruplara qarşı hərbi vəziyyət elan etdi.
2018 – GDPR – Avropa İttifaqının şəxsi məlumatların qorunması haqqında yeni qanunu qüvvəyə mindi və qlobal texnologiya şirkətləri üçün yeni dövr başladı.
2020 – Minneapolisdə Corc Floydun ölümündən sonra ABŞ-ın bir çox ştatlarında kütləvi etiraz aksiyaları başladı; bu hadisə “Black Lives Matter” hərəkatını yenidən gücləndirdi.
2021 – Mali ordusu hərbi çevriliş edərək ölkə rəhbərliyini devirdi və müvəqqəti prezidenti həbsə aldı; bu, bir il içində ikinci çevriliş oldu.
2022 – Texas ştatının Uvalde şəhərində məktəbə silahlı hücum nəticəsində 21 nəfər həyatını itirdi; bu, ABŞ-da son illərin ən faciəvi atışmalarından biri idi.
2023 – ABŞ və Çin arasında yüksək səviyyəli ticarət danışıqları bərpa edildi; bu, iki ölkə arasında gərginliyin azalması üçün ilk diplomatik addım kimi qiymətləndirildi.
2024 – İtaliyada keçirilən G7 hazırlıq toplantısında liderlər süni intellektin tənzimlənməsi və rəqəmsal təhlükəsizliklə bağlı razılaşma sənədi imzaladılar.
