BAKI, AzerVoice
23 May tarixi dünya tarixində bir sıra önəmli hadisələrlə yadda qalıb. Aşağıda bu gün baş vermiş əsas hadisələrin xronoloji xülasəsini təqdim edirik:
1795 – Fransada qadınların məclislərdə iştirakına qadağa qoyulub.
1919 – Sultanahmet mitinqi İzmirin müttəfiq dövlətlər tərəfindən işğalına etiraz olaraq keçirilib və mitinqə 200 min adam qatılıb.
1928 Türk Vətəndaşlıq Qanunu qəbul edildi, lojalar və zaviyələr bağlandı.
1938 – İstanbul Elektrik Şirkətinin hökumət tərəfindən alınmasına dair müqavilə Ankarada imzalanıb.
1945 – Nasist liderlərindən olan Himmler müttəfiqlərin əlinə keçməmək üçün sianid kapsulu ilə intihar etdi.
1949 – Almaniya Federativ Respublikası (Qərbi Almaniya) Bonn şəhərində Konstitusiyanı qəbul etdi, bu da ölkənin rəsmi olaraq yaranmasını qeyd etdi.
1950 – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) dünya səviyyəsində malyariya ilə mübarizə proqramına start verdi.
1951 – Tibetdə Çin ilə imzalanmış “17 Maddəlik Saziş” nəticəsində Çin hakimiyyəti Tibet üzərində nəzarəti rəsmiləşdirdi.
1952 – ABŞ-ın nüvə sınaqları zamanı ilk termonüvə bombası test edildi. Sınaq böyük rezonans doğurdu.
1953 – Böyük Britaniyada ilk dəfə tibbi təyinatla DNK analizi tətbiq olundu.
1954 – Fransada sol təmayüllü Mendès-France hökuməti quruldu. Bu, Hind-Çin müharibəsinin son mərhələsində baş verdi.
1955 – Parisdə “Varşava Müqaviləsinə” cavab olaraq NATO ölkələri strateji hərbi iclas keçirdilər.
1956 – Misir prezidenti Camal Abdel Nasir Süveyş kanalının milliləşdirilməsi barədə planlarını açıqladı.
1957 – ABŞ-da ilk dəfə “Ford” şirkəti avtomobillərinə təhlükəsizlik kəmərlərini istehsalçı tərəfindən daxil etdi.
1958 – Qərbi Almaniyada ilk dəfə atom elektrik stansiyasının tikintisinə başlanıldı.
1959 – Yaponiya iqtisadi inkişaf planının yeni mərhələsini təsdiqlədi; bu, "Yapon möcüzəsi"nin əsasını qoydu.
1960 – Şərqi Timorda portuqaliyalı müstəmləkəçilərə qarşı ilk silahlı müqavimət başladı.
1961 – Küba ilə ABŞ arasında münasibətlər gərginləşdi, Vaşinqton yeni sanksiyalar tətbiq etdi.
1962 – ABŞ prezidenti Con F. Kennedi nüvə silahlarının yayılmasına qarşı beynəlxalq çağırış etdi.
1963 – İtaliyada qadınların hüquqları ilə bağlı ilk böyük mitinq Romada keçirildi.
1964 – İsrailin Mossad xidməti tərəfindən nasist müharibə cinayətkarı Adolf Eichmann-ın məhkəməsi başa çatdı – ölüm cəzası verildi.
1965 – Hindistan və Pakistan arasında sərhəd toqquşmaları Kəşmir bölgəsində artdı.
1966 – Nigeriya Respublikasında hərbi çevriliş cəhdi baş verdi; siyasi qeyri-sabitlik dərinləşdi.
1967 – Misirdə İsrailə qarşı "altı günlük müharibə" öncəsi hazırlıq tədbirləri geniş vüsət aldı.
1968 – Parisdə tələbə və fəhlə etirazları daha da böyüdü, hökumət fövqəladə vəziyyətə yaxın qərarlar hazırladı.
1969 – Sovet İttifaqında "Soyuz 5" kosmik proqramı çərçivəsində yeni pilotlu uçuş sınağı keçirildi.
1970 – Ekvadorun başkəndi Kito şəhərində baş verən zəlzələ nəticəsində yüzlərlə insan həlak oldu.
1971 – Marşal Tito Yuqoslaviya parlamentində federasiyanın islahatlarına dair yeni təkliflərini irəli sürdü.
1972 – ABŞ prezidenti Riçard Nikson Sovet İttifaqına tarixi səfərinə başladı – silahların azaldılması danışıqları start götürdü.
1973 – ABŞ Senatında Watergate qalmaqalı ilə bağlı istintaq açıq dinləmələrlə davam etdirildi.
1975 – Çin kommunist partiyası islahatlar və xarici ticarət siyasətini müzakirəyə çıxardı.
1976 – Arqentinada hərbi xunta insan hüquqları fəallarına qarşı repressiyaları intensivləşdirdi.
1977 – İspaniyada diktatura sonrası ilk demokratik parlament seçkiləri elan olundu.
1978 – İtaliyanın keçmiş baş naziri Aldo Moro-nun cəsədi “Qırmızı Briqadalar” tərəfindən öldürüldükdən sonra tapıldı.
1979 – BMT-də Yaxın Şərqdə sülhə dair müzakirələrdə Fələstin məsələsi xüsusi vurğulandı.
1980 – Cənubi Koreyada Gvanju üsyanı – tələbə vətəndaşların hərbi rejimə qarşı qiyamı hərbçilər tərəfindən yatırıldı.
1981 – SSRİ-nin lideri Leonid Brejnev Varşavada kommunist liderlərlə görüş keçirdi.
1982 – Folklend müharibəsi zamanı İngiltərə qüvvələri Puerto Howard bölgəsində Argentina qüvvələrinə qarşı irəlilədi.
1983 – ABŞ-da ilk dəfə olaraq “Star Wars” – “Return of the Jedi” filminin premyerası oldu.
1984 – Hindistanda Baş nazir İndira Qandinin siyasətinə qarşı Pəncabda sikh separatçı hərəkatı gücləndi.
1985 – BMT-də "Beynəlxalq Sülh İli" elan olunması təşəbbüsü gündəmə gəldi.
1986 – Fransada Jacques Chirac ikinci dəfə baş nazir oldu.
1987 – Şimali Koreya və Cənubi Koreya arasında rəsmi görüşlər üçün ilkin razılıq əldə edildi.
1988 – ABŞ və SSRİ arasında Orta Mənzilli Nüvə Silahları haqqında müqavilənin ratifikasiyası başa çatdı.
1989 – Çin Xalq Respublikasında tələbələrin Tiananmen meydanındakı etirazları davam edirdi.
1990 – Namibiyada ilk müstəqil parlamentin yığıncağı keçirildi.
1991 – Efiopiyada kommunist Mengistu Haile Mariam rejimi devrildi, o Zimbabveyə qaçdı.
1992 – Bosniyada etnik münaqişələr dərinləşdi – Sarayevoda intensiv atışmalar qeydə alındı.
1993 – Eritreya müstəqilliyini elan etdi; BMT ölkəni rəsmi tanıdı.
1994 – İsrail və Fələstin arasında Qəzza və Əriha şəhərlərinə dair razılaşma imzalandı.
1995 – NATO-nun genişlənməsi ilə bağlı yeni mərhələ müzakirə olunmağa başlandı.
1996 – Çex Respublikasında keçirilən parlament seçkilərində vətəndaş demokratlarının qalibiyyəti qeydə alındı.
1997 – Zair ölkəsi rəsmi olaraq adını Demokratik Konqo Respublikasına dəyişdi.
1998 – Pakistan Hindistanın nüvə sınaqlarına cavab olaraq öz nüvə sınaqlarına hazırlıq gördüyünü bəyan etdi.
1999 – KFOR qüvvələri Kosovoya müdaxiləyə başlamağa hazırlaşırdı – NATO hava zərbələri davam edirdi.
2000 – Rusiya prezidenti Vladimir Putin ilk dəfə NATO ilə əməkdaşlıq formatında təmas qurmağa çalışdı.
2001 – Nepalda kral ailəsində qanlı qətliam baş verdi – şahzadə Dipendra atasını və ailə üzvlərini öldürdü.
2002 – Moskva və Vaşinqton arasında strateji silahların azaldılmasına dair müqavilə imzalandı.
2003 – Gürcüstanda “Gül İnqilabı” öncəsi etiraz dalğası artıq hiss olunurdu.
2004 – BMT-də İraq müharibəsi sonrası ölkənin idarəçiliyi ilə bağlı ciddi müzakirələr aparıldı.
2005 – Fransada Avropa Konstitusiyası ilə bağlı keçiriləcək referendum öncəsi gərgin debatlar yaşanırdı.
2006 – Monqolustanda prezident seçkilərində Nambaryn Enkhbayar qalib gəldi.
2007 – ABŞ Konqresi İraqda hərbi strategiyanın dəyişdirilməsini tələb edən qətnamə qəbul etdi.
2008 – Hindistanın cənubunda tropik siklon nəticəsində onlarla insan həyatını itirdi.
2009 – Şri Lankada vətəndaş müharibəsinin son döyüşləri bitdi, Tamil Pələngləri məğlub oldu.
2010 – Jamaikada narkobaron Christopher Coke-un tutulması üçün başlanan əməliyyat zamanı iğtişaşlar başladı.
2012 – ABŞ Prezidenti Obama Çikaqoda NATO sammitində iştirak etdi – Əfqanıstan əsas mövzu idi.
2013 – Pakistanın şimalında Taliban hücumu nəticəsində onlarla insan həlak oldu.
2014 – Taylandda hərbi çevriliş baş verdi – ordu hakimiyyəti ələ aldı.
2015 – İraqda İŞİD Ramadi şəhərini ələ keçirdi – ABŞ hava dəstəyi ilə cavab verdi.
2016 – Misirdə Misir Hava Yollarına məxsus sərnişin təyyarəsi Aralıq dənizi üzərində qəzaya uğradı.
2017 – Filippində “Maravi döyüşü” başladı – İŞİD bağlantılı qruplar şəhəri ələ keçirməyə çalışdı.
2018 – İranda nüvə razılaşmasının ləğvi ilə bağlı ABŞ-ın qərarı ictimai etirazlara səbəb oldu.
2019 – ABŞ Prezidenti Donald Trump Huawei-yə qarşı sanksiyaları sərtləşdirdi – bu, texnoloji müharibəni alovlandırdı.
2020 – COVID-19 pandemiyası fonunda Dünya Bankı qlobal iqtisadi daralmanın 5%-dən çox olacağını proqnozlaşdırdı.
2021 – Belarus müxalifətçi jurnalist Roman Protaseviçin olduğu sərnişin təyyarəsi Minskə zorla endirildi.
2022 – Ukraynada Severodonetsk uğrunda döyüşlər intensivləşdi – Rusiya və Ukrayna ağır itkilər verdi.
2023 – BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Paneli yeni hesabat yaydı: qlobal istiləşmənin 1.5°C hüdudunu keçmək üzrə olduğu vurğulandı.
2024 – Hindistanın Cammu və Kəşmir bölgəsində silahlı hücum nəticəsində təhlükəsizlik qüvvələrindən 2 nəfər həlak oldu, 4 nəfər yaralandı. Hücumla bağlı məsuliyyəti heç bir qrup üzərinə götürmədi.
