Bakı,AzerVoice
Savaşın adını verən Uhud dağı Mədinənin şimalında, Məscid-i Nəbəvidən təxminən 5 km məsafədə yerləşir. Bölgədəki dağ silsilələri olmaqla , ayrıca böyük qayalarda mövcuddur.Dağ silsiləsinin ümumi uzunluğu 8 km-dir və maksimla yüksəklik 72o metrdir.
Hazərda bu bölgə Səudiyyə Ərəbistanında şərqdə Mədinə Hava Limanı yolu və qərbdə Tarikuluyun ilə əhatə olunub və inkişaf etməkdə olan şəhərə bitişikdir.
Mədinədən baxanda tünd qırmızı görünən Uhud dağı bitki örtüyü baxımından son dərəcə yoxsuldur.
Peyğəmbər müxtəlif məqamlarda Uhuddan bəhs etmiş və “Uhud bizi sevir, biz də Uhudu sevirik” buyurmuşdur (Buxari, “Məcazi”, 27; Müslim, “Hac”, 503-504). Bir dəfə Harrə bölgəsində Əbu Zər əl-Qifari ilə gəzərkən Uhud dağına baxıb: “Ey Əbu Zər! “Əgər Uhud dağı qədər qızılım olsaydı, borcum üçün ayırdığımdan başqa, üç gündən sonra əlimə bir dinar belə qoymadan onu xərcləyərdim” (Müslim, “Zəkat ", 32).
Rəvayət olunur ki, bir dəfə peyğımbər, Əbu Bəkr, Ömər və Osmanla birlikdə Uhud dağına dırmaşarkən dağ titrədi və Allahın elçisi “Ey Uhud, sakit ol!Üstündə bir peyğəmbər, bir doğru danışan və iki şəhid var ”-dedi.
Hicrətin 2-ci ilində (624) müsəlmanlarla Məkkəli müşriklər arasında baş verən Bədr döyüşündə ağır məğlubiyyətə uğrayan müşriklər intiqam almağa hazırlaşmağa başladılar.
Yəhudi Bəni Qaynuka qəbiləsinin xəyanətlərinə görə Mədinədən sürgün edilməsi digər Mədinə yəhudilərinin də müsəlmanlara qarşı kin bəsləmələrinə səbəb oldu.
Yəhudi liderlərindən olan Kəb ibn Əşrəf Bədrdəki məğlubiyyətdən təəssüfləndiyini bildirmək üçün Məkkəyə getdi, Məkkəliləri müsəlmanlardan qisas almağa təşviq etdi və onlara kömək vəd etdi.
Bədrdə müsəlmanların hücumundan sağ çıxan Əbu Süfyanın başçılıq etdiyi karvan Məkkəyə çatdıqda sahiblər bütün qazanclarını müharibəyə sərf etmək qərarına gəldilər. Əmr ibn As Allah Rəsulunun Bədrdə fidyəsiz azad etdiyi və şair Əbu Əzzə əl-Cümahi də daxil olmaqla dörd nəfərdən ibarət bir heyət Məkkə ətrafındakı qəbilələrdən əsgər toplamaq üçün təyin olundu.
İl ərzində görülən hazırlıqlar nəticəsində 2000-i ödənişli olmaqla 3000 nəfərlik ordu formalaşdırıldı. Əbu Süfyanın komandanlığı altında olan ordunun tərkibində 700 zirehli əsgər, 200 atlı əsgər və 3000 dəvə var idi.
Bəzi qadınlar da ərlərini ruhlandırmaq və onlarla bərabər döyüşmək üçün orduya qatılırdılar. Müsəlman olduğunu gizlədən Həzrəti Abbas Məkkə müsriklərinin bu hazırlıqlarını Ğifar qəbiləsoindən olan bir bədəvə ərəb vasitəsilə Peyğəmbərə çatdırdı.
Huza qəbiləsindən Amr ibn Səlim bir neçə dostu ilə Mədinəyə gələrək Qureyş ordusu haqqında Rəsulullaha məlumat verdi. Ramazan ayının 25-də Məkkədən hərəkət edən Qüreyş ordusu Şəvval ayının 5-də Zülhüleyfəyə çatdı, Əkik vadisinini keçərək Mədinənin şimalındakı Zeqabe bölgəsində dayandı.
Bura dəvə və atların otlaq və su ehtiyacını qarşılamaq üçün əlverişli yer idi. Peyğəmbər kəşfiyyata göndərdiyi səhabələrin vasitəsilə Mədinəyə doğru irəliləyən müşrik ordusunun vəziyyəti, əsgərlərinin sayı və məskunlaşdıqları yerlər haqqında məlumat aldı.
Cümə gecəsi düşmən Mədinəyə yaxınlaşanda şəhərin ətrafında keşikçilər qoyuldu. Səd ibn Ubadə Səd ibn Muaz və Üseyd ibn Hudeyr səhərə qədər Məscid-i Nəbəvidə Məhəmməd peyğəmbərin qapısında keşik çəkdilər.
Rəsulullah düşmənə necə cavab vermək barədə səhabələrlə məsləhətləşdi. Gördüyü yuxuya əsaslanaraq Mədinədə qalmağı, qadın və uşaqları qalalarda yerləşdirib müdafiə savaşı aparmağı üstün tutduğunu bildirdi.
Xüsusilə Bədr döyüşündə iştirak edə bilməyən gənclər şəhərdən kənarda düşmənlə vuruşmaqda israr etdi.
Allah Rəsulu onlara: “Peyğəmbər zirehini geyindikdən sonra Allah onunla düşmənləri arasında hökm verməyincə onu çıxarmaz. Əgər səbr edib, vəzifəni yerinə yetirsəniz, Allah sizə zəfər bəxş edər” – dedi.
Rəsulullah 1000 nəfərlik bir qüvvə ilə yola düşdü. Ənsardan bəziləri Peyğəmbərə digər yəhudilərdən kömək istəməyi təklif etdikdə o, “Bizim onlara ehtiyacımız yoxdur” dedi.
O, Şeyxeyn məntəqəsində ordunu yoxladı və azyaşlıları geri çevirdi. Lakin Rafi ibn Hadicin yaxşı ox atan olduğu deyiləndə ona döyüşə qatılmağa icazə verdi.
İslam ordusu Şeyxeyndə gecələdikdən sonra Uhud dağına doğru yoluna davam etdi.
İslam ordusu 7 şəvval 3 (23 mart 625) şənbə günü səhər Uhud dağına çatdı. Burada səhər namazı qılındı,qoşun müqəddəs vəzifəyə hazır idi.
Döyüş başlamadan öncə Abdullah ibn Übey ordu arasında nigaq salaraq belə dedi: “Mən şəhər kənarında döyüşün tərəfdarı deyildim.Məhəmməd övladlarının sözünə əməl etdi, bizim sözümüzə hörmət etmədi”. O bu sözlərindən sonra, 300 nəfərlik tərəfdarı ilə ordunu tərk edərək Mədinəyə qayıdır.
Hətta onun və tərəfdarlarının Uhuda çatmamış Şavtdakı ordunu tərk etdiyi də bildirilir.
Peyğəmbər sayı 700 nəfərə qədər azalan ordunu döyüşə başlamadan öncə İslam bayrağını Musab ibn Ümeyrə verdi. Ordunun sağ və sol cinahlarına, öndə və arxada olanlara komandirlər təyin etdi. Daha sonra cihadın əhəmiyyəti haqqında xütbə verdi.
Düşmənin hücuma keçməsinin və İslam ordusunu arxadan vurmasının qarşısını almaq üçün Abdullah ibn Cübeyrin başçılığı altında əlli oxatanı ordusunun sol tərəfində, Uhud dağı ilə üzbəüz, sonralar Cebelürrumat adlanan Ayneyn təpəsində yerləşdirdi.
Oxatanlara, qalib gəlsələr belə, növbəti xəbərə qədər mövqelərini tərk etməməyi, arxadan hücuma keçərsə, düşmən ordusunu ox ataraq dəf etməyi əmr etdi.
Bu vaxt Əbu Süfyanın komandanlığı ilə müşrik ordusu Zeqabedən Uhuda gəldi. Qüreyş ordusu Uhuda yola düşdükdə Xalid ibn Vəlidin komandanlığı ilə bir süvari dəstəsi ordunu tərk etdi.
Xalidin bu manevri müharibə başlayanda dağın ətrafına keçib döyüş meydanına gəldiklərinə görə müsəlmanların fikrindən yayınmışdı.
Bu döyüşdə, Əbu Süfyanı həyat yoldaşı Hind və iki büt müşayiət edirdi. Orduya qatılan qadınlar Bədrdə öldürülən qohumları üçün dəf çalaraq, mərsiyə oxuyaraq Qureyşi ruhlandırırdılar.
Müharibə başladı
Müharibə qızışdıqca müsəlmanlar düşmən ordusunun mərkəzinə doğru irəlilədilər və yüzlərlə müşriki öldürdülər. Müşrik ordusunun bayraqdarları öldü və heç kim bayrağı yerdən qaldıra bilmədi.
Müsəlman əsgərlər düşməni döyüş meydanından uzaqlaşana qədər təqib etdikdən sonra qəti qələbənin əldə olunduğunu düşünərək qənimət toplamağa başladılar.
Düşmənin məğlub olduğunu görəndə Ayneyn təpəsindəki oxatanların çoxu qənimətdən məhrum qalmamaq üçün mövqelərini tərk etdilər. Bu vaxt Xalid ibn Vəlid müsəlmanları arxadan vurmaq üçün fürsət gözləyirdi.
Xalid bin Vəlid hərəkətə keçdi və Ayneyn təpəsinin şərqindən irəliləyərək İslam ordusunun arxasına keçə bildi.
İbn Vəlid qənimət toplamaqla məşğul olan müsəlman əsgərlərə qəfil basqın etdi. Bunu görən Qureyş ordusu geriyə dönüb hücuma keçdi. İki qüvvə arasında qalan müsəlmanlar təşvişə düşdülər, bəziləri silahlarını yerə qoydu və ordu sıraları seyrəldi.
Ordunu toplanmağa çalışan Həzrəti Həmzə, Vəhşi ibn Hərb tərəfindənm şəhid edildi.
Müsriklərdən ibn Kamie bir nəfər Peyğəmbərə yaxınlaşdı və onun üzünə qılınc zərbəsi vurdu, zərbənin təsirindən Peyğəmbər yaralandı. Peyğəmbərin dəbilqəsi iki yerə bölündü və bəzi parşaları onun üzünə batdı.
Ütbə ibn Əbu Vəkkasın atdığı daşdan alt dodağı yarılmış, dişlərindən biri sınmışdı. Übey ibn Xəlifə Peyğəmbəri öldürmək üçün hərəkətə keçsə də, Peyğəmbər onu nizə ilə atdan aşağı saldı. Ağır yaralanan Übey Məkkəyə qayıdarkən yolda öldü.
Rəsulullah müharibədən əvvəl Mədinədən Məkkəyə gedən və müşriklərə dəstək verən Əbu Əmirin qazdığı çuxurlardan birinə düşmüş və diz qapaqları yaralanmışdı. Hətta bu vəziyyətdə belə: “Ya Rəbbim! “Xalqımı hidayət et, çünki onlar həqiqəti bilmirlər” deyə dua etdi.
Hz. Əbu Bəkr, Ömər və Əli ilə birlikdə bir qrup səhabə Hz. Peyğəmbəri qorumaq üçün onun ətrafında canlı halqa düzəltdilər. Əbu Ducane onu bədəni ilə qalxan kimi qoruyur, Səd ibn Əbu Vakkas da düşmənə ox atırdı.
Bu arada Musab ibn Umeyr İbn Kamie tərəfindən şəhid edildi.
Bunun üzərinə Rəsulullahın bayrağı Hz. Əliyə verdi. Musabə öldürən İbn Kamie, Hz. Peyğəmbəri öldürdüyünü zənn etdi və Peyğəmbərin öldürüldüyünü deməyə başladı.
O döyüş meydanında uca səslə “ Mühəmmədi öldürdüm” deyə qışqırırdı. Bunu eşidən müsəlmanlar təşviş içində dağılışmağa başladılar.
Bəziləri döyüş parolunu unutdu və bu da onların bir-birini öldürməsinə və yaralanmasına səbəb oldu.
Bu zaman Kəb ibn Malik uca səslə: “Ey iman gətirənlər, müjdə! O, “Allahın Rəsulu buradadır” deyə qışqırdıqdan sonra müsəlmanlar toplaşdılar.
Peyğəmbər səhabələrinin əhatəsində Uhud qayalarına çəkildi. Bu vaxt Əbu Süfyan və tərəfdaşları qayalara doğru irəliləməyə çalışsalar da, müsəlmanlar atdıqları daşlarla düşmənləri dəf edə bildilər. Beləliklə, müharibə başa çatdı.
Xanım Fatimə, Aişə, Ümmü Əymən, Ümmü Süleym və Ümmü Umarə də daxil olmaqla on və ya on dörd qadın döyüş meydanına yemək və su gətirdilər.
Xanım Fatimə atasının üzündəki qanı təmizləməyə çalışdı və qanı dayandıra bildi. Peyğəmbərin yaralarını yumaq üçün Əli ibn Əbu Talib dağdakı təbii hovuzlardan su ilə qalxanını doldurub gətirdi.
Allah Rəsulu yaralı olduğu üçün günorta namazını oturaraq qıldı; Səhabələr onun ardınca gedib namazı oturaraq qıldılar.
Əbu Süfyan döyüş meydanını tərk etməzdən əvvəl Hz. Məhəmməd, Əbu Bəkr və Ömərin sağ olub-olmaması ilə maraqlanırdı.
Adlarını bir-bir səsləsə də, heç kim cavab vermədi.
Bunun üzərinə Əbu Süfyan: “Əgər sağ olsaydılar, cavab verərdilər, üçü də ölüdür və iş bitmişdir”. Ömər dözməyib dedi: “Yalan danışdın, ey Allahın düşməni! Adlarını çəkdiyiniz şəxslərin hamısı sağdır və buradadır.”
Buna cavab olaraq, Əbu Süfyan: “Müharibə bitdi!Bu gün Bədr döyüşünə bərabər bir gündür” dedi. Ömər ibn Xəttab Əbu Süfyanın kinayəli sözlərinə cavab olaraq, “Amma biz bərabər deyilik. Çünki bizim ölülərimiz cənnətdədir, sizin ölülər isə cəhənnəmdədir”- dedi.
Əbu Süfyan müsəlmanlara müydan oxuyaraq, “Gələn il sizinlə Bədrdə görüşək və vuruşaq”-dedi və buna cavab olaraq, ibn Xəttab peyğmbərinin icazəsi ilə Əbu Süfyana “ Olacaq,İnşallah” -dedi.
Bir il sonra Peyğəmbər səhabələri ilə Bədrə gəldi və bir həftə Məkkəliləri gözlədi, lakin Əbu Süfyan və ordusunun döyüş meydanına gəlməyə cəsarəti çatmadı.
Uhudda itki verən Qureyş ordusu daha sonra döyüş meydanını tərk edərək Məkkəyə doğru irəliləməyə başladı.
Uhud döyüşündə müsəlmanlar yetmiş şəhid verdilər, Hanzala ibn Əbu Amirdən başqa bütün şəhidlərə işgəncə verilib, orqanları kəsilmişdi.
Müşriklərə dəstək verən Hanzalənin atası Əbu Amir oğlunun bədəninə işgəncə verilməsinin qarşısını almışdı.
Vəhşi, Hzərəti Həmzənin ciyərini çıxararaq, Bədr döyüşündə atası, əmisi və qardaşı ölən Hində aparmışdı. O daHəzrəti Həmzənin ciyərindən bir parça dişləyərək çeynədi və mükafat olaraq, Vəhşiyə zinət əşyaları verdi.
Şəhidlər eyni məzarda iki-üç nəfər, kəfənsiz, əynindəki paltarlarla dəfn olunurdu. Bəzi müsəlmanlar Uhudda şəhid olmuş qohumlarının cənazələrini Mədinəyə apardılar və Allah Rəsulu bunu eşidib şəhidlərin öldürüldükləri yerdə dəfn edilməsini əmr etdikdən sonra cənazələri döyüş meydanına qaytarıb orada dəfn etdi ( İbn Hişam, III, 102-103).
Uhud şəhidləri dəfn edildikdən sonra Peyğəmbər səhabələrlə birlikdə Mədinəyə qayıdıb axşam namazını orada qıldı. Ertəsi gün o, Qureyş müşriklərinə müsəlmanların onlardan qorxmadıqlarını göstərmək üçün Həmra əl-Əsəd yürüşünə getdi.
İslam ordusunun bu müharibədə məğlub olması və şəhidlərlə düşmən tərəfindən rəftar edilməsi müsəlmanları kədərləndirdi. Mədinədə olan münafiqlər və yəhudilər sevinclərini göstərməkdən çəkinmədilər; Peyğəmbər, İslam və müsəlmanlar haqqında aşağılayıcı ifadələr işlətməyə başladılar.
Ömər Allah Rəsulunun yanına gələrək Mədinədə bu cür zərərli işlər görən münafiqləri və yəhudiləri öldürmək üçün icazə istədi. Peyğəmbər Allahın İslama kömək edəcəyini və onu üstün edəcəyini bildirdikdən sonra yəhudilər haqqında “Onlar bizim məsuliyyətimizdədir, mən onları öldürə bilmərəm”-dedi.
Allah Rəsulu hər il Uhud şəhidlərini ziyarət edirdi. Onun vəfatından sonra Raşidi xəlifələri də ( Əbu Bəkr, Ömər ibn Xəttab, Osman ibn Əffan və Əli ibn Əbu Talib) və bir çox başqa səhabələr onun əməlini davam etdirdilər.
Uhud döyüşü müsəlmanlar üçün ibrət və dərslərlə doludur.
Allah Rəsulu həmişə olduğu kimi bu döyüşdə də məşvərətə önəm vermiş və Ayneyn aşırımına qoyduğu oxatanların onun əmrinə tabe olmayaraq yerlərini tərk edərək qənimət toplamağa başlamaları müharibənin gedişatını dəyişmişdir.
Bu onu göstərir ki, səbrlə və komandirin əmrlərinə tabe olmaqla qələbə qazanmaq olar.
Qurani-Kərimdə, xüsusilə “Ali İmran” və “Ənfal” surələrində Ühüd döyüşü ilə bağlı çoxlu ayələr vardır.
Abbasi xəlifəsi Nasir-Lidinillahın anası da Həzrəti Həmzənin
məzarını məqbərəyə çevirdi. Bu türbədə Həmzədən başqa Musab ibn
Ümeyr və Abdullah ibn Cahşın qəbirləri də var idi. Daha sonra
türbənin yanında bu gün Məscidül-Həmzə kimi tanınan məscid tikildi.
Müxtəlif dövrlərdə təmir edilən Həmzə türbəsi 1543-cü ildə Qanuni
Süleyman tərəfindən yenidən tikilmişdir. Sultan Əbdülməcidin
1849-cu ildə Məhəmməd peyğəmbərin yaralandığı ərazidə şəhidlər
qəbiristanlığının şimal tərəfində Qubbetüssenaya adlı bir günbəz
tikdirdi. Məscidül-Həmzənin şərqində Həzrəti Həmzənin şəhid olduğu
ərazidə tikilən günbəz Qubbetülmasrar adlanırdı.
Bu gün heç bir məqbərə və qəbir quruluşu olmayan Uhud
Şəhidləri Qəbiristanlığı divarlar və məftillərlə əhatə olunmuş boş
ərazi kimi ziyarət edilir.
AzerVoice xəbər xidməti.
