BAKI,AzerVoice -Əbdülfəttah Said Hüseyn Xəlil Əl-Sisi 19 noyabr 1954-cü ildə doğulub. Misirli siyasətçi və istefada olan hərbi zabitdir. O, 2014-cü ildən bəri Misirin altıncı və hazırkı prezidentidir.
2011-ci ildəki Misir
inqilabından və 2012-ci ildə ölkənin ilk demokratik prezident
seçkilərində Məhəmməd Mursinin prezident seçilməsindən sonra, Sisi
12 avqust 2012-ci ildə Müdafiə naziri və Misir Silahlı Qüvvələrinin
Ali Baş Komandanı təyin edildi. O, Hüsnü Mübarək dövründəki
Hüseyn Tantavini əvəz etdi. Mursinin prezidentliyi
əleyhinə kütləvi etirazlardan sonra, Sisi 3 iyul 2013-cü ildə
Mursini devirdi.
Müsəlman Qardaşları tərəfdarları və demokratiya tərəfdarları
tərəfindən təşkil olunan nümayişlər və oturaq etiraz aksiyaları baş
verdi. Sisinin rəhbərliyi altında Qahirədə Əl-Nahda meydanı və
Rabaa əl-Ədəviyyə meydanındakı iki böyük etiraz düşərgəsi hərbçilər
və polis tərəfindən güc tətbiq edilərək dağıdıldı. Bu hadisə Rabaa
qətliamı kimi tarixə düşdü və beynəlxalq aləmdə ciddi tənqidlərə
səbəb oldu. Bu dağıdılma nəticəsində təxminən 3 min dinc sakin
öldürüldü və 19 min nəfərə yaxın insan həbs olundu. Human Rights
Watch bu hadisəni “insanlığa qarşı cinayətlər”
adlandırdı.
2014-cü ildə keçirilən prezident seçkilərindən sonra Sisi 8 iyun 2014-cü ildə prezident andı içdi. O, həm 2018-ci, həm də 2023-cü il prezident seçkilərində minimal rəqabətlə üzləşdi, çünki digər namizədlər ya seçkilərdən kənarlaşdırıldı, ya da seçkiləri boykot etdilər. Müstəqil müşahidəçilər Sisini diktator kimi qiymətləndirirlər. Human Rights Watch-un hesabatına görə, o, idarəçiliyini güclü zorakılığa və təhlükəsizlik qüvvələrinə söykənərək həyata keçirir. Sisinin hakimiyyət üsulu əvvəlki avtoritar lider Mübarəkdən də sərt hesab olunur.
2024-cü ildə isə Misirdə “Ləyaqət inqilabı” adlı onlayn kampaniya çərçivəsində geniş anti-rejim etirazları təşkil edildi. Sisi hökuməti buna cavab olaraq yüzlərlə insanı həbs edərək sərt tədbirlər gördü. Analitiklər Misiri Sisi dövründə iqtisadi böhran və siyasi qeyri-sabitliyə görə “Yaxın Şərqin xəstə adamı” adlandırırlar.
Həyatı və hərbi
təhsili
Sisi Qahirənin tarixi mərkəzi olan Cəmaleyə məhəlləsində, 19 noyabr
1954-cü ildə dünyaya gəlib. Atası Said Hüseyn Xəlil Əl-Sisi və
anası Soad İbrahim Məhəmməd Monufiya vilayətindəndir. O, uşaq
yaşlarında müsəlman, yəhudi və xristianların birgə yaşadığı
Cəmaleyə məhəlləsində böyüyüb. Həmin dövrdə kilsə zənglərinin
səslənməsi və sinaqoqa gedən yəhudiləri seyr etməsi yaddaşında
qalıb.
O, Misir Hərbi Akademiyasında təhsil alıb və müxtəlif komandir vəzifələrində çalışıb. Riyadda Misirin hərbi attaşesi olub. 1987-ci ildə Misir Ali Komandanlıq və Qərargah Kollecində, 1992-ci ildə Böyük Britaniyada, 2006-cı ildə isə ABŞ-da Hərbi Akademiyada təhsilini davam etdirib.
2011-ci il inqilabında Sisi Ali Silahlı Qüvvələr Şurasının (SCAF) ən gənc üzvü idi və Hərbi Kəşfiyyat və Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru idi. 12 avqust 2012-ci ildə Mursi tərəfindən Müdafiə naziri təyin edildi və Hüseyn Tantavini əvəz etdi.
Sisi Monufiya vilayətindən olan böyük bir ailədəndir, səkkiz uşaqdan ikincisidir. Atası konservativ müsəlman idi və ikinci həyat yoldaşından altı uşaq daha dünyaya gətirmişdi. O, köhnə bazarda turistlər üçün antikvar əşyalar satan dükan işlədirdi. Sisi uşaqlıqda Əl-Əzhər Universitetinin kitabxanasında oxuyub. O, hərbi məktəbə gedərək burada əmisi qızı Entissar Amir ilə münasibət qurub və 1977-ci ildə Hərbi Akademiyanı bitirəndən sonra onunla evlənib.
Hərbi Karyerası
(1977–2014)
Sisi 1977-ci ildə hərbi xidmətə başlayıb. Mexanikləşdirilmiş piyada
qoşunlarında xidmət edib və tank əleyhinə müharibə üzrə
ixtisaslaşıb. 2008-ci ildə İskəndəriyyədəki Şimal Hərbi Bölgəsinin
komandiri, daha sonra isə Hərbi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru
olub. 2012-ci ildə Sisi Mursi tərəfindən Müdafiə naziri
təyin olunub və polkovnik general rütbəsi alıb.
2013-cü ilin iyun ayında Mursinin prezidentliyinə qarşı kütləvi
etirazlar başladı. 3 iyul 2013-cü ildə Sisi ordunun rəhbəri kimi
Mursini devirərək baş konstitusiya məhkəməsinin sədri Adli Mənsuru
müvəqqəti dövlət başçısı elan etdi. Sisi televiziya çıxışında
Mursinin xalqın tələblərini yerinə yetirmədiyini bəyan etdi və
konstitusiyanın müvəqqəti olaraq dayandırıldığını bildirdi.
24 iyul 2013-cü ildə Sisi ordudan xalqdan etirazçıları dağıtmaq üçün səlahiyyət istəyən nümayiş keçirmələrini xahiş etdi. Daha sonra Rabaa və Əl-Nahda meydanlarında oturaq etiraz aksiyaları sərt güc tətbiq edilərək dağıdıldı.
2014-cü ildə prezident seçkilərində rəqibsiz qalaraq prezident oldu. Onun dövründə müxaliflər və jurnalistlər kütləvi şəkildə həbs edilib, hüquq müdafiəçiləri təqib olunub, məhkəməsiz həbs və işgəncələr artıb. Freedom House və digər təşkilatlar onun hakimiyyətini sərt avtoritar kimi qiymətləndirirlər.
İqtisadiyyat sahəsində subsidiyaların kəsilməsi, vergilərin artırılması, yeni Süveyş kanalı və digər layihələr həyata keçirilib. Amma iqtisadi böhran, inflyasiya və yoxsulluq ciddi problem olaraq qalır.
Sisi Misiri regional gücə çevirmək, enerji layihələri və beynəlxalq əlaqələri genişləndirmək üçün səylər göstərib. O, İsrail, ABŞ, Rusiya və digər ölkələrlə əlaqələrini davam etdirib.
