BAKI,AzerVoice

Müqtəda əs-Sədr 4 avqust 1974-cü ildə anadan olub. O, şiə din xadimi və hazırda İraqda ən böyük xalq dəstəyi olan şiə hərəkatı sayılan Milli Şiə Hərəkatının (əvvəllər Sədr Hərəkatı) lideridir. Eyni zamanda öz hərəkatına bağlı olan bir neçə hərbi qanadın – Mehdi Ordusu, Vəd Edilmiş Gün Briqadası və Sülh Taburlarının komandanıdır.

Hərçənd ki, Mərkəzi və Cənub İraq şiələrinin böyük bir qisminin lideri və rəhbəri sayılır, o, hələ də dini məsələlərdə müstəqil fətva verə biləcək ictihad səviyyəsinə çatmayıb və buna görə də rəsmi dini mərcəlik (dini liderlik) mövqeyinə iddialı deyil.

NƏSƏBİ

Müqtəda bin Məhəmməd bin Məhəmməd Sadiq bin Məhəmməd Mehdi bin İsmayıl bin Sədrəddin Məhəmməd bin Saleh Şərəfuddin bin Məhəmməd bin İbrahim Şərəfuddin bin Zeynəlabidin İbrahim bin Nurəddin Əli bin Əli Nurəddin bin Hüseyn İzzəddin bin Məhəmməd bin Hüseyn bin Əli bin Məhəmməd bin Abbas Tacəddin Əbu Həsən bin Məhəmməd Şəmsəddin bin Abdullah Cəlaləddin bin Əhməd bin Həmzə Əbu Fəvaris bin Səədullah Əbu Məhəmməd bin Həmzə "əl-Qasır" Əbu Əhməd bin Məhəmməd Əbu Səadət bin Abdullah Əbu Məhəmməd bin Məhəmməd Həris Əbu Həris bin Əli "İbnü’d-Deyləmiə" Əbu Həsən bin Abdullah Əbu Tahir bin Məhəmməd "əl-Muhəddis" Əbu Həsən bin Tahir Əbu Təyyib bin Hüseyn "əl-Qatıi" bin Musa bin İbrahim Murtəza Əsğər bin Musa əl-Kazim bin Cəfər əs-Sadiq bin Məhəmməd əl-Baqir bin Əli Zeynəlabidin bin (əmir) Əbu Abdullah Hüseyn bin Əmirəlmöminin Əli ibn Əbu Talib bin Əbdülmüttəlib bin Haşimə qədər uzanır.

HƏYATI

Müqtəda əs-Sədr, İraqın sabiq lideri Səddam Hüseyni və o dövrdə hakim olan Bəəs Partiyasını açıq şəkildə tənqid edən məşhur şiə lideri Məhəmməd Sadiq əs-Sədrin dördüncü oğludur.O, İraqda ən nüfuzlu dini ailələrdən birinə mənsubdur.

Onun babası Məhəmməd Həsən əs-Sədr 1948-ci ildə İraqın baş naziri olmuş və həmçinin İraqın Əyanlar Şurasının sədri və üzvü idi.

Qardaşları Mustafa, Müəmməl və Mürtəzadır. Müqtəda, əmisi Məhəmməd Baqir əs-Sədrin qızı ilə evlidir.

O, 1988-ci ildə Nəcəfdəki dini hövzəyə (dini təhsil mərkəzinə) daxil olub və Nəcəf İslam Universitetində təhsil alıb.

Həmçinin atası Məhəmməd Məhəmməd Sadiq əs-Sədr, Məhəmməd Kəlantəri və Məhəmməd Cəvahiri kimi böyük alimlərin tələbəsi olub. Atasının sağlığında artıq dini dərslər verməyə başlamışdı.

Müqtəda, o dövrdə:

Sədr Universitetinə və İmam Mehdinin Məktəbinə rəhbərlik edib,
Atasının ofisinin Şəri Hüquqlar Komitəsində məsul olub,
Atasının əsərlərini çap etdirmək işini idarə edib,
"Hüda" jurnalının baş redaktoru olub.

1991-ci ildə baş verən Şəban xalq qiyamı zamanı Müqtəda, atası və qardaşları ilə birlikdə Rıdvaniyyə həbsxanasında rejim tərəfindən həbs olunub. Atası Məhəmməd Sadiq əs-Sədrin 1999-cu ildə qətlindən sonra, Müqtəda hökumətə və Bəəs Partiyasının qərargahlarına qarşı baş qaldıran üsyanlara rəhbərlik edib. Bu hadisələr 1999 İntibahı (qiyamı) kimi tanınır.

2003-cü ildə ABŞ-ın İraqı işğalından və işğala qarşı müqavimətin artmasından sonra, Müqtəda İrandakı Qum hövzəsinə köçüb. ABŞ işğalçı qüvvələri və İraq hökuməsi tərəfindən "ən çox axtarılan şəxslər" siyahısına salınıb.

Qum hövzəsində Hüccətül-İslam rütbəsini əldə edib və hazırda ictihad dərəcəsinə çatmaq üçün təhsilini davam etdirir.

Müqtəda əs-Sədrin siyasi fəaliyyəti

Müqtəda əs-Sədr ABŞ işğalından sonra sürətlə İraqın ən nüfuzlu siyasi fiqurlarından birinə çevrildi.
O, atasının mirasına əsaslanaraq özünü xalqın – xüsusən də yoxsul şiə təbəqəsinin – müdafiəçisi kimi təqdim etdi. Müqtəda siyasi sistemdə yer almaqla yanaşı, həm də işğala qarşı silahlı müqavimətə rəhbərlik etdi.Onun rəhbərlik etdiyi Sədr Hərəkatı İraqın bir çox bölgələrində, xüsusən də Nəcəf, Kərbəla və Bağdadda böyük xalq dəstəyi qazandı.

2005-ci ildən etibarən Müqtəda əs-Sədr siyasətdə daha fəal oldu. Onun dəstəklədiyi siyasi bloklar İraq parlamentinə daxil oldular.O, bir neçə dəfə siyasətdən geri çəkildiyini və təkrarən geri döndüyünü elan etdi – bu, İraqdakı daxili siyasi balansları dəyişdirdi.O, korrupsiyaya, xarici müdaxiləyə (xüsusən ABŞ-a və bəzən də İrana) qarşı sərt mövqeyi ilə tanınır.
Müqtədanın siyasi xətti zaman-zaman dəyişib: radikal müqavimətdən daha praqmatik və islahatçı mövqelərə keçid edib.

ABŞ-İraq müharibəsində rolu

2003-cü ildə ABŞ İraqa müdaxilə etdikdən sonra Müqtəda əs-Sədr, özünün Mehdi Ordusunu qurdu. Bu silahlı qrup ABŞ qoşunlarına və İraq hökumət qüvvələrinə qarşı geniş silahlı müqavimət apardı. Xüsusən Nəcəf və Sədr Şəhərində (Bağdadın şiə bölgəsi, əvvəllər "Sədr şəhəri" adlandırılırdı) gərgin qarşıdurmalar baş verdi. 2004-cü ildə ABŞ qüvvələri ilə Mehdi Ordusu arasında Nəcəf və Kərbəlada qanlı döyüşlər yaşandı. 2007-ci ildə Müqtəda, Mehdi Ordusunu rəsmən "dayandırmaq" əmrini verdi, bu da İraqda müvəqqəti sabitliyə töhfə verdi.
O, bu addımı ilə həm ABŞ, həm də İraq hökuməti ilə qarşıdurmanın daha da böyüməsinin qarşısını aldı.

Sülh və müqavimət siyasətləri

Müqtəda əs-Sədr son illərdə daha çox sülh, islahat və anti-korrupsiya şüarları ilə çıxış edir. Səraya əs-Səlam ("Sülh Taburları") adlanan yeni silahlı qüvvə yaratdı. Bu qüvvə "İraqın müqəddəs məkanlarını qorumaq" məqsədi daşıdığını bəyan etdi. O, ABŞ və İranın İraq siyasətinə müdaxiləsinə qarşı çıxdı və İraqın tam suverenliyini müdafiə etdi. Dəfələrlə İraq hökumətindəki korrupsiyanı tənqid edib və xalq etirazlarını dəstəkləyib.

2021-ci ildə keçirilən parlament seçkilərində Müqtəda tərəfdarları böyük qələbə qazandılar. Lakin o, sonradan hökumətin qurulmasına müdaxilə etməkdən imtina etdi və siyasi sahədən çəkildiyini elan etdi – bu da ölkədə siyasi boşluq yaratdı.

Sünni-şiə münasibətlərinə təsiri

Müqtəda əs-Sədrin İraq daxilində sünni-şiə münasibətlərinə təsiri də mühümdür. O, bir tərəfdən şiə icmasının hüquqlarını müdafiə etsə də, digər tərəfdən İraqda vəhdət çağırışları edib və sünni icması ilə münaqişəni azaldacaq bəyanatlar verib. 2013-cü ildən sonra İŞİD-in yüksəlişi və sünni bölgələrdə gərginliyin artması fonunda, o, sünnilərə qarşı kütləvi zorakılığa qarşı çıxış etdi və "bütün iraqlıların birliyi" şüarını irəli sürdü. Dəfələrlə sünni icmasının hüquqlarına hörmət edilməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Bununla belə, onun bəzi tərəfdarları zaman-zaman sünni məscidlərinə hücumlar həyata keçirmişdi. Müqtəda bu cür hərəkətləri pisləmiş və məsuliyyət daşıyanları cəzalandırmağa çağırmışdı.