BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi

Bəşşar Əsədin və onun rejiminin süqutunu yalnız Suriya hadisəsi kimi dəyərləndirmək sadəlövhlük olduğu kimi, bu rejimin dağılmasının bölgənin simasını qeyri-müəyyən bir müddətə dəyişdirdiyini görməmək də sadəlövhlükdür.Əslində, Əsədin devrilməsi, uzun illər ərzində Fələstin məsələsini və İsrailə qarşı düşmənçiliyi bölgədə dağıdıcı bir layihəni həyata keçirmək üçün vasitə kimi istifadə edən bir oxun sonudur. Bu, Tehrandan Beyruta qədər uzanan və Suriyanın əsas əlaqə nöqtəsi olduğu “oxun” həyat damarının kəsilməsi deməkdir.

Bölgədəki reallıq 7 oktyabr hadisələrindən sonra çox dəyişdi və 2024-cü ilin 8 dekabrından sonra bu dəyişiklik daha da dərinləşdi. Bununla belə, bəzi livanlılar baş verənləri görməməzlikdən gəlməkdə israr edir, sanki zamanın təkərləri geri dönəcəkmiş kimi gözləyirlər.

“Hizbullah” silah məsələsinə sanki bunun yalnız Amerika və İsrailin tələbi olduğunu düşünərək yanaşır. Halbuki, bu məsələ illərdir Livan əhalisinin böyük bir hissəsinin və ərəb dövlətlərinin istəyi olub. Çünki bir ölkədə istər kiçik məsələlərdə, istər böyük məsələlərdə silahlı bir qrup, bütün müxalif səslərin başında silah tutaraq təzyiq göstərirsə dövlətin mövcudluğundan danışmaq mümkün deyil.

İsrailin “Hizbullah”a qarşı müharibəni dayandırmasından təxminən bir il, Əsəd rejiminin süqutundan və bölgənin simasının dəyişməsindən isə on ay keçib. Ancaq müharibə yenidən Livan sərhədlərinə qayıdır. Livan parlamentinin sədri İsraillə aparılan danışıqların dayandığını açıqlayıb və bunun səbəbi kimi Təl-Əvivi, ABŞ təklifini rədd etməklə, danışıqları pozmaqda günahlandırıb.

“Hizbullah”ın baş katibinin müavini Naim Qasim hökumətin partiyanın tərksilah qərarını “geri dönülməli bir günah” adlandırıb. O, müxtəlif istiqamətlərdə təhdidlər səsləndirməkdən və partiyasının uzun illər ərzində formalaşmış “təcrübəsindən” istifadə edərək dövlətin ölkə ərazisinə tam nəzarətini tələb edənləri “xəyanətdə” suçlamaqdan əl çəkmir.

Lakin bu gün Livan, əvvəllər olduğu kimi, vaxt və təxirəsalma lüksünə malik deyil. Bölgə bütövlükdə dəyişir və əsas anlayış “dövlət” və silahın yalnız dövlətin əlində olması prinsipidir. “Müqavimət oxunun” qalıqları isə bu dəyişimi İsrail layihəsinə qoşulmaqla əlaqələndirməyə çalışır.

“Hizbullah”ın tərksilahı yalnız İsrail üçün təhlükəsizlik zərurəti deyil, Livan üçün milli bir zərurətdir. Çünki bu addım Livanın illərlə silahın kölgəsində yaşadığı iflas və tənəzzüldən sonra yenidən dirçəlməsinə imkan verəcək.

Eyni zamanda, bu addım Suriya üçün də həyati əhəmiyyət daşıyır, çünki Dəməşq yalnız Əsəd və “Hizbullah”ın birgə yaratdığı dağıntıları bərpa etmək və iqtisadi-sosial islahatlara başlamaqla irəliləyə bilər.

Bundan əlavə, bu, bütün bölgə və ərəb dünyası üçün də vacibdir, çünki “Hizbullah” illərdir silah və narkotik ticarəti vasitəsilə regionun sabitliyini pozan amillərdən biri olub.

Əgər Livan, “Hizbullah”ın tərksilahı istiqamətində aydın plan və cədvəl üzrə ciddi və praktiki addımlar atmağa müvəffəq olmasa, bu ölkə yalnız ərəb və beynəlxalq dəstəkdən məhrum olmaqla kifayətlənməyəcək.

O həm də Suriyada başlanan böyük yenidənqurma və beynəlxalq inteqrasiya layihəsindən kənarda qalacaq - bu layihə Dəməşqin ərəb və beynəlxalq səviyyədə siyasi və iqtisadi açılımını nəzərdə tutur.

Bundan daha təhlükəlisi isə odur ki, Livan İsrailin yeni bir müharibə hücumuna məruz qala bilər - elə bir müharibə ki, onu heç kim istəmir, yalnız İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu bundan fayda gözləyir. O, Qəzzadakı müharibəyə son qoymağa yalnız ABŞ prezidenti Donald Trampın israrlı tələbindən sonra razı olub, qəhrəmanlıqla deyil, məcburiyyətlə.

Əgər Livan silah məsələsində üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməzsə, siyasi partiyaları və liderləri boş və dairəvi mübahisələrdə vaxt itirməyə davam edərsə, bölgədəki zaman təkəri dayanmayacaq.

Suriya və digər ölkələr dəyişəcək, ancaq Livan “Hizbullah” silahının diktə etdiyi taleyə tərk ediləcək.