BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
ABŞ Prezidenti Donald Tramp, Qəzzədəki müharibəni bitirmək məqsədilə hazırladığı sülh planını HƏMAS-a qəbul etdirmək üçün Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın yardımını istədiyini açıqlayıb. Ərdoğan bu istəyi təsdiqləyərək, məsələyə açıq yanaşdığını, lakin “bəzi maneələrin” hələ qalmaqda olduğunu bildirib.
Trampın planı və Türkiyənin rolu nədir?
Ərdoğanın açıqlamaları, Türkiyə hökumətinin nümayəndə heyətinin Misirin Şarm əş-Şeyx şəhərinə - İsrail və HƏMAS arasında aparılan dolayı danışıqlarda iştirak etmək üçün yola düşməsindən sonra gəlib. Ankara ilə HƏMAS arasında uzunmüddətli siyasi əlaqələr mövcuddur və Tramp bu əlaqələrdən yararlanmağa çalışır.
Buna qarşılıq olaraq, Türkiyə bu vasitəçilikdən müəyyən siyasi və diplomatik qazanc əldə etməyi hədəfləyir. Analitiklərə görə, Ankara bu missiya vasitəsilə müharibədən sonrakı Qəzzədə söz sahibi olmaq, yenidənqurma və təhlükəsizlik mexanizmlərində iştirak etmək niyyətindədir.
Trampın 20 maddədən ibarət planı, Qəzzədə iki ildir davam edən müharibənin dayandırılması üçün indiyə qədərki ən ciddi təşəbbüs hesab olunur.
Ərdoğan, çərşənbə günü Azərbaycandan qayıdarkən təyyarədə jurnalistlərə bildirib ki, Türkiyə rəsmiləri Misirdəki danışıqlarda iştirak edir və Ankara Trampın səylərini dəstəkləyir. O deyib ki, Tramp şəxsən Türkiyədən HƏMAS-ı razı salmaq üçün vasitəçi olmağı xahiş edib.
Ərdoğanın sözlərinə görə, Türkiyə HƏMAS-la təmasdadır və “Fələstin dövlətinin gələcəyi üçün ən doğru yanaşmanı izah etməyə çalışır.”
Digər tərəfdən, HƏMAS İsrail girovlarının və fələstinli məhbusların siyahılarını təqdim etdiyini açıqlayıb. Lakin hərəkat Tramp planında yer alan “silahsızlanma bəndini” müzakirə etməyi təxirə salır.
Danışıqlarda iştirak edən fələstinli mənbələr bildiriblər ki, HƏMAS hələ də silahlarını təhvil vermək istəmir və bu məsələ müzakirələrin ən ciddi mübahisə nöqtəsidir.
Eyni zamanda, planın birinci mərhələsinin icra vaxtı barədə də razılıq əldə edilməyib.
Danışıqlarda ABŞ xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkof, Trampın kürəkəni və keçmiş Yaxın Şərq elçisi Cared Kuşner, İsrailin strateji məsələlər naziri Ron Dermer, Qətər Baş naziri Məhəmməd bin Əbdürrəhman Al Sani və Türkiyə Milli Kəşfiyyat Təşkilatının rəhbəri İbrahim Kalın iştirak edir.
Bu, NATO üzvü olan Türkiyənin Qəzza məsələsində artan diplomatik çəkisini göstərir. Kalının həm amerikalı, həm misirli, həm də HƏMAS nümayəndələri ilə məsləhətləşmələr apardığı bildirilir.
Trampın planı beynəlxalq idarə heyətinin yaradılmasını nəzərdə tutur. Bu heyətə Trampın özü rəhbərlik edəcək, həmçinin Böyük Britaniyanın sabiq Baş naziri Toni Bler də üzv olacaq. Məqsəd - Qəzzənin müharibədən sonra beynəlxalq nəzarət altında idarə edilməsi və sonda Fələstin dövlətinin qurulmasıdır.
Lakin İsrail Baş naziri Beniyamin Netanyahu bu nəticəyə qarşı çıxır və “Fələstin dövləti heç vaxt yaranmayacaq” deyir.
Analitiklərə görə, Ərdoğanın “Trampa yardım təklifi” həm də Ankaranın Şimal-Şərqi Suriyada kürd məsələsində ABŞ-dan dəstək almaq istəyi ilə bağlıdır.
Türkiyə, Vaşinqtondan Suriya Demokratik Qüvvələrinə (SDF/QSD) dəstəyin dayandırılmasını və bu qüvvələrin mart ayında Dəməşqlə imzalanmış birləşmə sazişi çərçivəsində Suriya ordusuna daxil edilməsini tələb edir.
Ərdoğanın kürd məsələsinə toxunması Vaşinqtona bir siqnal kimi qiymətləndirilir: HƏMAS-ı razı salmaqda əməkdaşlıq - əvəzində ABŞ-ın Suriyada Türkiyənin təhlükəsizlik maraqlarını tanıması.