BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi

İran mətbuatı ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzzada atəşkəs və bölgəni silahsızlaşdırılmış zonaya çevirməklə yanaşı, beynəlxalq və regional təminatlı keçid mexanizmi yaratmaq barədə irəli sürdüyü plana geniş yer ayırıb. Plana görə, Trampın rəhbərliyi altında “Sülh Şurası” adlı beynəlxalq qurumun icrası nəzərdə tutulur. Lakin İran mediası bu plana sərt hücum edib; bölgədəki əksər ərəb və islam ölkələrinin dəstəkləməsinə baxmayaraq, yazarlara görə, plan “birbaşa işğalı dolayı işğalla əvəzləyir”.

İran mediası keçmiş Böyük Britaniya baş naziri Toni Bleyeri də hədəfə alıb. Onu planın memarlarından biri və “Sülh Şurası”nın aparıcı siması kimi təqdim edərək, İraq müharibəsindəki cinayətkar roluna diqqət çəkiblər. Yazılarda Tramp planının “İsrailin müharibə yolu ilə bacarmadığını siyasi anlaşma ilə həyata keçirməsinə şərait yaratdığı” vurğulanır və bunun İsrailin “böyük strategiyasının birinci mərhələsi” olduğu qeyd olunur.

Tehran Bələdiyyəsinə bağlı “Həmşəhri” qəzeti 30 sentyabr sayında “Qəzzə ilə bağlı Tramp planının çətinlikləri” başlıqlı məqalə dərc edib. Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert Məhəmməd Əli Sənubərinin qələmə aldığı yazıda planın əsasının “Qəzzənin silahsızlaşdırılması və heç bir fələstinli fraksiyanın idarəetmədə iştirakına imkan verilməməsi” olduğu bildirilir. Bu isə “dirənə bilən fraksiyaların tamamilə sıradan çıxarılması” kimi şərh olunur. Məqalədə deyilir: “İsrail savaş meydanında edə bilmədiyini, siyasi anlaşma ilə edə biləcək”.

Eyni mənbədə Toni Bleyerin “İraq müharibəsində günahkar” olaraq bu qurumda yer almasının “fələstin xalqının iradəsinə qarşı çıxmaq” olduğu qeyd olunur. Oslo təcrübəsinə işarə edilərək, plan “işğalı davam etdirən mexanizm” kimi təqdim olunur.

1 oktyabr tarixli “Risalə” qəzeti Hənif Qəfərinin “Trampın Qəzzə üzrə 21 maddəlik planı necə izah edilə bilər?” adlı məqaləsində yazır ki, plan “Netanyahunun müharibənin əvvəlində elan etdiyi hədəflərin nəzəri çərçivəyə salınmasıdır”. Məqalədə qeyd olunur ki, bu plan İsrailə sərbəst fəaliyyət azadlığı verir və fələstinli fraksiyalara qarşı “maksimum nəzarət strategiyasını” gücləndirir.

Qəzet əlavə edir ki, Netanyahunun müharibədə əldə edə bilmədiklərini Tramp planı təmin etməyə çalışır: “Bu plan İsrail cəlladına süni nəfəs aparatıdır.”

30 sentyabr tarixli “Keyhan” qəzeti isə “Qəzzəni ələ keçirmə planı və atəşkəs parolu” başlıqlı yazısında bildirib ki, “Tramp planının xülasəsi Qəzzəni ələ keçirmək, atəşkəs şüarı altında HƏMAS-ı məhv etməkdir”. Qəzet plana dair qeyri-müəyyən məqamların çoxluğunu vurğulayaraq sual edir: “Fələstinli texnokratlardan ibarət komitə necə formalaşdırılacaq? Onun Tramp və Toni Bleyrin olduğu Sülh Şurası ilə münasibəti necə olacaq? Burada Fələstin Muxtariyyatının rolu olacaqmı?”

“Xəbər Onlayn” portalına danışan israilyönümlü siyasət eksperti Hadi Bərahani deyib ki, Tramp bu planla “İsrailə qarşı yaranmış beynəlxalq əks-reaksiyanı neytrallaşdırmaq” istəyir. Onun sözlərinə görə, ərəb ölkələri məcburiyyətdən planı qəbul ediblər, amma bütün müddəalarına razı deyillər. Bərahani bildirib: “İsrailin Qəzzədən çıxışı yalnız HƏMAS-ın silahsızlanmasına bağlanır. Bu isə problemli məsələdir, çünki işğal davam etdiyi müddətdə HƏMAS silahından əl çəkməyəcək.”

Keçmiş İran səfiri Mustafa Muslihzadə isə 1 oktyabr tarixli “Cam-e Cem” qəzetindəki məqaləsində planı “strateji aldatma” adlandırıb. Onun fikrincə, İsrailin əsas məqsədi Qəzzə, İordan çayı sahili, İordaniya, Suriya, Livan və hətta İraq ərazilərinin müəyyən hissələrini də əhatə edən “böyük İsrail” layihəsini həyata keçirməkdir. O yazır ki, “Tramp planı ilk mərhələdə Qəzzə və İordan sahilini hədəfləyir, məqsəd isə bu torpaqları tədricən ilhaq etməkdir”.

İran mətbuatında ortaq fikir budur ki, Tramp planı “sülh planı” adı altında Qəzzənin işğalını möhkəmləndirməyi, fələstinli müqaviməti sıradan çıxarmağı və İsrailin strateji hədəflərini təmin etməyi hədəfləyir. Media yazılarında HƏMAS-a dolayı şəkildə “planı rədd etmək” çağırışları edilir və bunun Fələstin xalqının maraqları ilə ziddiyyət təşkil etdiyi vurğulanır.