BAKI,AzerVoice
İslam alimləri arasında Qurani-Kərimi öyrətmək, oxumaq və ya başqasına oxutmaq müqabilində ödəniş almaq məsələsində müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bununla belə, ümumilikdə bu məsələnin haram olmadığı nəticəsinə gələn alimlər üstünlük təşkil edir.
Ənənəvi fikirlər və rəvayətlər
Buxarinin qeyd etdiyi kimi, tanınmış təbiin Şabi belə
demişdir:
"Müəllim əvvəlcədən müəyyən miqdar şərt qoymasın. Nə
verilərsə, onu alsın."
Əl-Hakim isə bildirir:
"Müəllimin ödəniş almasını məkruh sayan heç kimə rast
gəlmədim."
Hz. Muaviyə də bu məsələ ilə bağlı sorğuya cavab olaraq deyib:
"Onun əmək haqqı almaq hüququ var."
Həsəni Bəsri öz müəlliminə on dirhəm ödəmişdir. Bəzi rəvayətlərə görə, o, ödənişin əvvəlcədən şərt edilməsini bəyənməsə də, "Yazı öyrətmək müqabilində pul almaqda heç bir günah yoxdur" deyə qeyd etmişdir.
Bununla yanaşı, təbiinlərdən Qatadə belə demişdir:
"İnsanlar üç şeyi ortaya çıxardılar ki, bunların
müqabilində ödəniş alınmaz: damazlıq aşırtma, mal bölgüsü və
təlim."
Fiqh məktəblərinin mövqeyi
İslamın dörd əsas fiqh məktəbindən olan Hənəfilər, rukyə (ruhani müalicə) üçün ödənişi caiz saysalar da, təlim üçün ödənişi bəyənməzlər. Onlar belə əsaslandırırlar ki, Quran öyrətmək bir ibadətdir və onun qarşılığı yalnız Allah tərəfindən verilməlidir.
Qurani-Kərim oxumaq isə İslamda böyük bir ibadət sayılır. Allah Təala müxtəlif ayələrdə Quran tilavəti edənləri tərifləyir və onlara mükafat vəd edir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) də Qurani-Kərimin hər hərfi üçün on savab yazıldığını müjdələyib.
Ancaq başqası üçün Quran oxumaq məsələsində alimlər arasında fikir ayrılığı var. Məsələn, İmam Şafii və bəzi səhabələr bu fikirdədir ki, namaz, oruc və zəkat necə başqasının yerinə edilməzsə, Quran oxumaq da başqası üçün caiz deyil. (Bax: Muğni'l-Muhtac, III/70)
Lakin Hənəfi məzhəbi və Şafii alimlərinin bir qismi bu məsələdə duaya qiyasla Quran oxumağın caiz olduğunu bildirirlər.
Meyit üçün oxumaq və savab niyyəti
Şafii məzhəbinə görə, qəbristanlıqda və ya mərhumun yanında Qurani-Kərim oxumaq rəhmətin enməsinə səbəb ola bilər. Bu zaman “Qurani-Kərimin savabını filan şəxsə hədiyyə edirəm” deyərək dua edilməsinin faydalı olacağı qəbul edilir. Bu halda tilavət qarşılığında ödəniş alınması da caiz sayılır. (Tuhfətü'l-Muxtac, II/158)
Bununla belə, alimlər bildirirlər ki, pulu əsas məqsəd edən şəxsin oxuduğu Quran ibadət sayılmır, buna görə də ondan savab gözləmək düzgün deyil. Hənəfi məzhəbində də bu prinsip əsas götürülür – ibadət və itaət qarşılığında ödəniş almaq haram sayılır.
Peyğəmbərin (s.ə.s.) qadağası və xəbərdarlığı
Rəsulullah (s.ə.s.) bu mövzuya dair belə buyurub:
“Qurani-Kərimi oxuyun. Lakin onun müqabilində ödəniş alaraq dünyəvi qazanc əldə etməyin.”
Tirmizidə rəvayət olunur ki, İmran ibn Husayn demişdir:
“Quran oxuyanlar Allahdan istəsinlər. Elə insanlar gələcək ki, Quran oxuyacaqlar və onunla insanlardan mənfəət təmin edəcəklər.”
(Sünən-i Tirmizi, VI/79, Hədis: 2917)
Əhməd ibn Hənbəl də belə bir hədis rəvayət etmişdir:
“Qurani-Kərimi oxuyun və onunla əməl edin. Ondan uzaqlaşmayın, həddini aşmayın. Onun müqabilində pul almayın, onu dünya malına çevirməyin.”
(Müsnəd, III/428)
Müasir dövrdə Hənəfi alimlərinin rəyində yumşalma
Hənəfi məzhəbinin son dövr alimləri isə azan, imamlıq,
vaizlik və Quran öyrətmək kimi işlər müqabilində ödəniş
almağa icazə vermiş və haram olmadığını
bildirmişlər. Onlar belə əsaslandırırlar ki, bu xidmətlər
müqabilində ödəniş olmasa, bu sahədə kadr çatışmazlığı yaranar və
nəticədə İslam maarifi zəifləyə bilər.
(Bax: Əl-Fiqh ələl-Məzahib əl-Ərbə'a, III/127; Rəsail İbn Abidin,
s. 158-171)
