BAKI,AzerVoice , Azərbaycan İslam Ensiklopediyası
İslam tarixinin ən qiymətli və örnək simaları arasında yer alan səhabələrin həyatı, daha ilk əsrlərdən başlayaraq böyük maraqla araşdırılmış və bu sahədə saysız-hesabsız əsərlər qələmə alınmışdır. Alimlər səhabələrin tərcümeyi-halını, onların Hz. Məhəmməd (s.ə.s) ilə olan münasibətlərini və İslam uğrundakı xidmətlərini qeydə almağa xüsusi əhəmiyyət vermişlər.
Səhabələrə dair yazılmış bu mənbələrdə onların adları ya Hz. Peyğəmbərə olan yaxınlıqlarına və fəzilət dərəcələrinə görə, ya da əlifba sırasına uyğun şəkildə təqdim edilir. Bu əsərlər içərisində ən çox istifadə olunanlar “Təbəqat” və “Əsmaürrical” aid kitablardır. Bu kitablarda bir çox səhabənin doğum yeri, qəbiləsi, İslamı qəbul etməsi, İslam uğrunda göstərdiyi xidmətlər və vəfat tarixi kimi məlumatlara yer verilir.
Mövcud mənbələrə əsasən, adları və həyatı haqqında məlumat verilən səhabələrin sayı təxminən 10 min nəfər civarındadır. Lakin bu rəqəm ümumi səhabə sayını əks etdirmir. İslam tarixçilərinin və hədis alimlərinin qəbul etdiyi ümumi fikrə görə, Hz. Peyğəmbərin (s.ə.s) vəfat etdiyi zaman İslamı qəbul etmiş və onunla görüşmüş səhabələrin sayı təxminən 114 min nəfər olmuşdur.
Buradakı fərqin səbəbi isə olduqca sadədir: adı məlum olmayan və ya həyatı qeydə alınmayan səhabələrin çoxu İslamın yayıldığı ilk dövrlərdə müxtəlif bölgələrdə yaşamış, Hz. Peyğəmbərlə qısa müddətli qarşılaşmış və sonradan təbliğ üçün İslam coğrafiyasının dörd bir yanına səpələnmiş insanlar olmuşlar. Onların bir çoxu Məkkə və Mədinə kimi əsas dini və elmi mərkəzlərdən uzaqda yaşadıqları üçün həyatları və adları tarixə yazılmamışdır.
Adı və fəaliyyəti yazılı mənbələrə düşmüş səhabələr isə daha çox İslam cəmiyyətində önəmli rol oynamış, elm, cihad, idarəçilik və fədakarlıq sahələrində tanınmış şəxslər olmuşlar. Bu səbəblə onların adı tarixdə yaşamağa davam edir.
Beləliklə, bizə adları məlum olan səhabələrin sayı nə qədər az görünsə də, onların hər biri İslam tarixində silinməz iz qoymuş, fədakarlıqları və sədaqətləri ilə nəsillərə örnək olmuş insanlardır.
