BAKI,AzerVoice

İslam dini öz davamçılarını davamlı öyrənməyə, öyrəndiklərini həyata keçirməyə və dinin yayılmasına təşviq edir. Xüsusilə gündəlik həyatla bağlı məsələlərə dair dini məlumatlar hər bir mömin üçün prioritet olmalıdır.

Namaz – dinin sütunu, mömini islah edən və Allahla bağlayan ən əsas ibadətdir. Bu ibadətin içini boşaltmaq, ruhunu itirmək və təhrif etmək cəhdləri təəssüflər olsun ki, günümüzdə də davam edir. Halbuki namaz, açılış təkbiri ilə başlayıb salamla bitən, bu iki an arasında xüsusi ritualları, surələri, duaları və zikrləri əhatə edən ibadət formasıdır.

Peyğəmbərimizin "Namazı mənim qıldığım kimi qılın" göstərişinə əsasən namaz ərəb dilində, yəni Qurani-Kərimin nazil olduğu dildə qılınmalıdır. Namaz əsnasında gündəlik danışıq və məişətə aid sözlər demək olmaz. Əks halda namaz batil sayılır. Bu səbəbdən, namaz qılan şəxs nə salam verənə cavab verməli, nə də asqırana reaksiya göstərməlidir.

Hədislə əsaslandırma

Bu mövzuda əsas hədislərdən biri Muaviyə bin əl-Həkəmdən rəvayət olunub. O bildirir ki, namaz zamanı bir nəfər asqırdığına görə ona “Yərhəmukəllah” demiş və camaat tərəfindən baxışlara tuş gəlib. Namazdan sonra Peyğəmbər ona demişdi: “Bu namazda insanlara aid danışıq olmaz. Namaz sadəcə təsbih, təkbir və Quran oxumaqdır.” (Müslim, 537)

Bu hədisə əsasən, namazda ikən asqırana cavab vermək və ya salamı almaq namaza zidd hərəkət sayılır və onun pozulmasına səbəb ola bilər.

Asqırana cavab vermək məsələsi

İslamda asqıran bir müsəlmanın "Əl-həmdulillah" deməsi, bu ifadəni eşidənin isə "Yərhəmukəllah" deməsi bir ədəbdən çox, dini qaydadır. Peyğəmbər buyurmuşdur: “Sizdən biri asqırıb ‘Əl-həmdulillah’ deyərsə, ona ‘Yərhəmukəllah’ deyin. Deməzsə, cavab verməyin.” (Buxari, Ədəb 125)

Dörd sünni məzhəbin bu məsələyə münasibəti belədir:

• Hənəfi məzhəbinə görə asqırana cavab vermək vacibdir.
• Maliki və Hənbəli məzhəblərinə görə bu kifai vacibdir, yəni bir nəfər cavab versə, başqalarının üzərindən məsuliyyət düşər.
• Şafei məzhəbinə görə isə bu əməl müstəhəb, yəni bəyənilən əməldir.

Lakin bu qaydalar namaz halına aid deyil. Namazda "Əl-həmdulillah" deyənə "Yərhəmukəllah" demək olmaz.

Salamı almaq məsələsi

Namazda verilən salamı səsli almaq dörd məzhəbə görə də namazı batil edir. Lakin namazdan sonra salam verənə cavab verməyə gəldikdə, məzhəblər arasında fikir ayrılığı var:

• Hənəfi məzhəbində İmam Əbu Yusuf hesab edir ki, belə halda salamı almaq artıq vacib deyil. Amma İmam Məhəmmədə görə namazdan sonra salamı almaq keçərlidir.
• Maliki və Şafei məzhəblərində isə salamı almağı namazdan sonra təxirə salmaq olar.
• Hənbəli məzhəbi isə namazdan sonra salamı almağı gözəl bir davranış olaraq qiymətləndirir.

Əbu Cuhaym əl-Ənsari rəvayət edir ki, bir nəfər Peyğəmbərə salam vermiş, o isə cavab verməmiş və əvvəlcə təyəmmüm etmiş, sonra cavab vermişdir. Bu hədis, namazdan sonra salamın cavabının verilməsinin mümkünlüyünə əsas göstərilir. (Buxari, Təyəmmüm 3)

Azan və cavab məsələ

Maliki və Şafei məzhəblərində qeyd olunur ki, azan zamanı müəzzinin asqırana və salam verənə cavabı azandan sonraya ertələnə bilər.

Nəticə

1. Dörd məzhəbə görə namazda salam almaq və ya asqırana cavab vermək səsli şəkildə olmaz və namazı batil edər.
2. Namazda salamı işarə ilə almaq bəzi alimlərə görə mümkündür, lakin bu məkruh (bəyənilməyən) sayılır.
3. Salam verən şəxsə namazdan sonra cavab vermək məsələsində alimlər arasında ixtilaf var. Bəziləri bunun vacib olmadığını, bəziləri isə caiz olduğunu bildirirlər.
4. Namazda "Əl-həmdulillah" deyənə "Yərhəmukəllah" deməyə icazə yoxdur. Lakin namazdan sonra bu cavabı verməyə dair birbaşa mənbə yoxdur.