BAKI, AzerVoice, Zeynəb Raminqızı

Plastik çirklənmə insan sağlamlığına ciddi ziyan vurur və qlobal sağlamlıq xərclərinə hər il azı 1,5 trilyon dollara başa gəlir.

AzerVoice xəbər verir ki, bu barədə “The Lancet” tibb jurnalında dərc olunan və Boston Kollecinin professoru Filip Landriqanın rəhbərlik etdiyi ekspert hesabatında bildirilir.

Jurnalda dərc olunan yeni tədqiqat plastik istehsalının qlobal sağlamlığa təsirini dəyərləndirərək, bu materialın doğuşdan qocalığa qədər insanlara ciddi zərər verdiyini və illik iqtisadi itkinin ən azı 1,5 trilyon dollar təşkil etdiyini ortaya qoyub.

Qlobal plastik istehsalının sürətlə artması yalnız ətraf mühiti deyil, eyni zamanda insan sağlamlığını da dərin şəkildə təhdid edir. “The Lancet” tibb jurnalında dərc olunan və Boston Kollecinin professoru Filip Landriqanın rəhbərlik etdiyi ekspert hesabatında bildirilir ki, plastiklər doğuşdan başlayaraq həyatın bütün mərhələlərində insan orqanizminə zərər vurur.

Hesabatda qeyd olunur ki, 1950-ci ildən bu yana plastik istehsalı 200 dəfədən çox artıb və 2060-cı ilə qədər bu rəqəmin illik 1 milyard tonu keçəcəyi proqnozlaşdırılır. Bu artımın əsas hissəsi birdəfəlik istifadəyə yönəlib – içki butulkaları, fast food qablaşdırmaları və s. Lakin bu məhsulların yalnız 10%-i təkrar emal olunur, qalanları isə torpağa, suya və havaya qarışaraq mikroplastiklərə çevrilir.

Mikro və nanoplastiklər artıq insan qanında, ana südündə, beyində, sümük iliyində və plasentada aşkarlanıb. Xüsusilə döllər, körpələr və uşaqlar üçün ciddi təhlükə yaradan bu hissəciklər aşağı doğuş çəkisi, inkişaf qüsurları, ağciyər xəstəlikləri və gələcək sonsuzluq kimi problemlərlə əlaqələndirilir.

Bundan əlavə, plastiklərdə istifadə olunan 16 mindən çox kimyəvi maddənin çoxu zəhərlidir, lakin məhsul etiketlərində bu maddələr barədə məlumat verilmədiyindən, ictimaiyyətin bu risklərdən xəbərsiz qalması da ayrı bir problemdir.

Müəlliflər hesab edir ki, təkrar emalın plastik böhranını həll etmək üçün kifayət etməyəcəyi artıq aydındır. Hesabatda qeyd olunur ki, plastik tullantıların yarıdan çoxu açıq havada yandırılır, bu da əlavə hava çirkliliyi yaradır. İstehsal prosesləri isə neft və qaz kimi qalıq yanacaqlardan asılıdır və bu da iqlim dəyişikliyini sürətləndirir.

Müəlliflər dünya liderlərini plastik istehsalını məhdudlaşdırmağa və yaxınlaşmaqda olan qlobal plastik sazişinə insan sağlamlığını qoruyan ciddi tədbirlər daxil etməyə çağırır. Onların hesablamalarına görə, yalnız üç zərərli kimyəvi maddənin – PBDE, BPA və DEHP – yaratdığı illik sağlamlıq xərcləri 1,5 trilyon dollara çatır.

Professor Landriqan xəbərdarlıq edir: “Bu böhranın real qiyməti yalnız iqtisadi deyil, nəsillərin gələcəyidir. Körpələr və uşaqlar ən həssas qrupdur və bu məsuliyyəti görməməzlikdən gəlmək mümkün deyil.”