BAKI,AzerVoice
1980-ci ildə Çin hökuməti əhalinin sürətli artımını nəzarət altına almaq məqsədilə ölkə üzrə bir uşaq siyasətini tətbiq edib. Bu siyasətə əsasən, əksər Çin ailələrinə yalnız bir uşaq sahibi olmaq icazə verilirdi. 2015-ci ilin sonunda isə hökumət bu məhdudiyyətin 2016-cı ildən etibarən ləğv ediləcəyini açıqlayıb.
Bu siyasət qısa müddətdə demoqrafik göstəricilərdə nəzərəçarpacaq dəyişikliklərə səbəb olub. Doğum və məhsuldarlıq səviyyələri 1980-ci ildən sonra kəskin şəkildə azalıb. Təbii artım nisbəti – yəni doğum və ölüm arasındakı fərq – aşağı düşüb. Çin hökumətinin rəsmi hesablamalarına görə, bu siyasət sayəsində təxminən 400 milyon doğumun qarşısı alınıb, lakin bəzi beynəlxalq analitiklər bu rəqəmin doğruluğuna şübhə edir.
Siyasətin ciddi sosial nəticələrindən biri də cinsiyyət balansının pozulması olub. Oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsi səbəbilə ölkədə doğulan qızların sayı azalaraq, 2016-cı ildə kişilərin sayı qadınlardan 33.59 milyon nəfər çox olub. Bu vəziyyət, həm də abortların artmasına, bəzən isə doğulan qız körpələrin öldürülməsi, atılması və ya uşaq evlərinə verilməsi kimi faciəli halların yayılmasına səbəb olub.
Çin hökuməti siyasətə əməl edən ailələrə maliyyə dəstəyi, iş və sosial güzəştlər təqdim etsə də, bu sistemin tətbiqi sərt və bəzən qeyri-insani metodlarla həyata keçirilib. Məcburi sterilizasiyalar və abortlar, bir çox ailələr üçün ağır psixoloji və fiziki nəticələrə yol açıb. Bəzi ailələr siyasəti pozaraq ikinci uşaq sahibi olduqda, bu uşaqlar rəsmi sənədlərdə qeydiyyatdan keçmədikləri üçün təhsil və məşğulluq imkanlarından məhrum edilirdilər.
Siyasət ləğv edilsə də, onun uzunmüddətli təsirləri davam edir. Çinin doğum və məhsuldarlıq səviyyəsi hələ də aşağıdır. Bu isə ölkədə əhalinin sürətlə qocalmasına və işçi qüvvəsinin azalmasına səbəb olur. Əhalinin yaş strukturu qeyri-sabit hala gəlib, iqtisadi və sosial sabitlik üçün yeni çağırışlar yaranıb.
Bir uşaq siyasəti, müasir dünyada demoqrafik mühəndisliyin nümunəsi kimi həm uğurlu, həm də travmatik nəticələr doğurmuş bir sosial eksperiment olaraq tarixə düşüb.
