AzerVoice, Analitik Təhlil Mərkəzinin eksperti , ƏHMƏD SALİH HƏLƏBİ (MƏKKƏ)
Həcc ziyarətinə gedən müsəlmanlara xidmət göstərmək tarix boyunca həm şərəfli, həm də ağır bir məsuliyyət olub. Bu səbəblə, İslamın doğuşundan etibarən xəlifə və valilər Kəbəni ziyarət edən zəvvarlara xüsusi qayğı göstərmişlər. Xəlifə Ömər ibn Xəttab (r.a) şəxsən karvanların hazırlanması, su və digər zəruri infrastrukturun təmininə nəzarət edərdi.
Dövlətin ərazisi böyüdükcə və zəvvarların sayı artdıqca, bu xidmətlər daha da sistemləşmiş və genişlənmişdir. Əməvilər və Abbasilər dövründə zəvvarlara xidmət göstərmək üçün karvan yolları boyunca istirahət məntəqələri, su ehtiyatları və qida təminatı yaradılmışdı. Ömər ibn Xəttab Mədinədə zəvvarlar üçün istirahət yerləri tikdirmişdi.
Abbasi xəlifəsi Əbu Abbas əs-Səffah hicri 134-cü ildə (miladi 751-ci il) Kufə ilə Məkkə arasında məsafəni göstərmək üçün yol boyunca "mila" daşları və istiqamət nişanələri yerləşdirməyi əmr etmişdi. Onun varisi Əbu Cəfər əl-Mənsur isə yolda su anbarları və qalalar inşa etdirmişdi. Xəlifə Mehdi karvanlar üçün saraylar tikdirmiş, Harun ər-Rəşid isə yol boyu su quyuları qazdırmış və əlavə istehkamlar inşa etdirmişdi. Bu yolların davamlı nəzarətdə saxlanılması üçün valilər təyin edilirdi.
Tarixi Həcc Yolları
İslam tarixində əsasən aşağıdakı həcc yolları mövcud olub:
- Şam həcc yolu
- İraq həcc yolu
- Bəsrə həcc yolu
- Oman həcc yolu
- Misir həcc yolu
- Yəmən həcc yolu
- Bəhreyn həcc yolu
- “Səbu əl-Milaf” adlı səhralıq yolu (Nəcd və şərqi Ərəbistandan gələn zəvvarlar üçün)
- Dərb Zübeydə – Kufədən başlayaraq Şimali və Mərkəzi Ərəbistan vasitəsilə Məkkəyə qədər uzanan məşhur yol
Müasir Dövrdə Həcc Yolları və Giriş Nöqtələri
Bu gün zəvvarlar Səudiyyə Ərəbistanına qonşu ölkələrdən 10 əsas quru yolu vasitəsilə daxil olurlar:
Şərq istiqamətindən:
- Küveyt zəvvarları:
- Xəfcə – Nəəriyyə – Ər-Riyad – Məkkə (1473 km)
- Rəqii – Həfr əl-Batən – Məcmə – Məkkə (1277 km)
- BƏƏ zəvvarları:
Bətəhə – Səlvə – Əl-Həfuf – Ər-Riyad – Taif – Məkkə (1514 km) - Qətər zəvvarları:
Səlvə – Əl-Həfuf – Ər-Riyad – Taif – Məkkə (1385 km) - Bəhreyn zəvvarları:
Kral Fahd körpüsü ilə Xubara keçib, Ər-Riyada, sonra Taif vasitəsilə Məkkəyə gedirlər (1320 km)
Şimal istiqamətindən:
- İordaniya zəvvarları:
- Halət Əmmar – Təbuq – Mədinə – Məkkə (1219 km)
- Hadisa – Əl-Qurayyat – Sakaka – Mədinə – Məkkə (1545 km)
- İraq zəvvarları:
Cədidə Ərər – Ərər – Sakaka – Mədinə – Məkkə (1579 km)
Cənub istiqamətindən:
- Yəmən zəvvarları:
Vədiə – Nəcran – Əbhə – Məkkə (1372 km) - Oman zəvvarları:
Rub əl-Xali – Ümməzzumül – Bətəhə – Səlvə – Əl-Həfuf – Məkkə (2150 km)
Hava Yolları ilə Giriş
Kral Əbdüləziz Beynəlxalq Hava Limanı (Ciddə) Məkkənin əsas hava giriş qapısıdır. Sahəsi 105 kv.km olan bu hava limanında zəvvarlar üçün 465.000 kv.m-lik xüsusi “Həcc terminalı” yaradılıb. Bu terminal eyni anda 80 min sərnişin qəbul edə bilir və özünün beş böyük çadır formasında bölməsi ilə fərqlənir. Çadırların damı fiberglas və teflon qarışığından hazırlanıb, hər biri 15 qübbədən ibarətdir. Bu terminal, ölçüsünə görə, dünyada dördüncü ən böyük sərnişin terminalıdır.
Əl-Mədinə: 1945-ci ildə açılmış Şahzadə Məhəmməd bin Əbdüləziz Beynəlxalq Hava Limanı, Mədinəyə gələn zəvvarlar üçün vacib hava limanıdır.
Dəniz Yolları ilə Giriş
- Ciddə İslam Limanı zəvvarları dəniz yolu ilə qəbul edir. Burada müasir bərə terminalları, sərnişin salonları, yük daşıma sistemləri, çamadan arabaları və zəvvarlar üçün nəqliyyat vasitələri fəaliyyət göstərir.
- Yənbu Ticarət Limanı və Dəbə Limanı da zəvvar qəbul edən əsas giriş nöqtələrindəndir. Bu limanlar zəvvarların gəlişini asanlaşdırmaq və xidmətləri artırmaq üçün təkmilləşdirilmiş infrastrukturla təmin olunub.
