BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
Misir, İran, ABŞ və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) arasında aparılan intensiv diplomatik təmaslar nəticəsində Qahirə, Tehran və Vaşinqtonla yanaşı, Agentliklə də İranın nüvə proqramı üzrə danışıqların bərpası istiqamətində əməkdaşlığı davam etdirmək barədə razılığa gəlib.
Bu barədə Misir Xarici İşlər Nazirliyi şənbə günü yaydığı bəyanatda məlumat verib. Bəyanatda qeyd olunur ki, xarici işlər naziri Bədr Əbdülati İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçi, ABŞ-ın Yaxın Şərq üzrə xüsusi elçisi Stiv Vitkof və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin baş direktoru Rafael Qrossi ilə telefon danışıqları aparıb.
Nazirlik bildirib ki, danışıqlar regionda təhlükəsizlik və sabitliyin qorunması, gərginliyin azaldılması və 9 sentyabrda Qahirədə İranla BAEA arasında imzalanmış razılaşmadan sonra yaranan diplomatik dinamikanın davam etdirilməsi məqsədi daşıyır.
Misirin diplomatik vasitəçiliyi beynəlxalq miqyasda etimad qazanıb - xüsusilə də ölkənin Trampın “Qəzza sülh planı” çərçivəsində atəşkəsin əldə edilməsində oynadığı roldan sonra.
Xatırladaq ki, sentyabrın 9-da Qahirə, İranla BAEA arasında 2025-ci ilin iyununda dayandırılmış əməkdaşlığın bərpası barədə razılığa gəlindiyini elan etmişdi. Bu razılaşma Misirin vasitəçiliyi ilə əldə olunmuşdu.
Telefon danışıqlarında tərəflər gərginliyin azaldılması, qarşılıqlı etimadın bərpası və İranla ABŞ arasında danışıqlar prosesinin yenidən başlaması üçün uyğun şəraitin yaradılması məsələlərini müzakirə ediblər. Məqsəd, bütün tərəflərin maraqlarını nəzərə alan və regional təhlükəsizliyə töhfə verəcək hərtərəfli razılaşmaya nail olmaqdır.
Tərəflər “mövcud ideyaların öyrənilməsi və diplomatik səylərin davam etdirilməsi yolu ilə yaxın perspektivdə irəliləyiş əldə etmək” barədə razılığa gəliblər.
Bu diplomatik təmaslar, İran Xarici İşlər Nazirliyinin bu gün yaydığı açıqlamadan sonra baş tutub. Qurum bildirib ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2015-ci il 18 oktyabr tarixli 2231 saylı qətnaməsinin müddəti başa çatıb və İran artıq BMT-nin nüvə proqramı ilə bağlı məhdudiyyətlərinə əməl etmək öhdəliyindən azaddır.
Qətnamə 10 il qüvvədə olub və İranla “altılıq” ölkələri (ABŞ, Çin, Rusiya, Fransa, Almaniya və Böyük Britaniya) arasında imzalanmış 2015-ci il nüvə sazişini təsdiqləmişdi. Bu sənəd Tehranın nüvə fəaliyyətlərini məhdudlaşdırmaq müqabilində ona qarşı tətbiq edilmiş ağır iqtisadi sanksiyaların aradan qaldırılmasını nəzərdə tuturdu.
Lakin avqustun 28-də Fransa, Böyük Britaniya və Almaniya “Snapback” mexanizmini aktivləşdirərək, 2015-ci il nüvə razılaşmasında nəzərdə tutulan sanksiyaları bərpa etdiklərini açıqlamışdılar. Qərb ölkələri İranı öhdəliklərini pozmaqda ittiham etmişdi. ABŞ isə bu razılaşmadan birtərəfli qaydada çıxmışdı.
İsrail, ABŞ və bir sıra Avropa ölkələri Tehranın nüvə silahı istehsal etməyə çalışdığını iddia edir, lakin İran öz proqramının sırf sülh məqsədli - yəni elektrik enerjisiistehsalı üçün nəzərdə tutulduğunu bildirir.
Tehranın və İsrailin 12 gün davam edən hərbi qarşıdurması zamanı İranın bir neçə nüvə obyektinə İsrail və ABŞ tərəfindən hava zərbələri endirilib.
İran Atom Enerjisi Təşkilatının rəhbəri həmin hücumlardan sonra, iyun ayında açıqlama verərək bildirib ki, İran nüvə proqramını davam etdirəcək və zədələnmiş obyektlərin bərpası üçün bütün tədbirləri görüb. O, “istehsal və xidmət prosesinin dayanmasının qarşısını almağın əsas hədəf olduğunu” vurğulayıb.
Rəsmi Tehran əlavə edib ki, Moskva ilə sülh məqsədli nüvə stansiyalarının inşası üzrə yeni sazişlər imzalanıb.