AzerVoice, Analitik Təhlil Mərkəzinin eksperti , ƏHMƏD SALİH HƏLƏBİ (MƏKKƏ)
Mədinə şəhərinin məscidlərindən danışıldıqda, ilk xatırlanan məscid Quba məscididir. Bu, İslamda tikilən ilk məsciddir və Hicrətdən sonra Mədinədə inşa edilən ilk məscid hesab olunur. Eyni zamanda, Mədinə şəhərində Məscid ən-Nəbəvidən sonra sahəsinə görə ən böyük məsciddir.
Quba məscidinin böyük fəziləti vardır. Peyğəmbər Mühəmməd (s.ə.s) belə buyurmuşdur: “Evində dəstəmaz alıb Quba məscidinə gəlib orada namaz qılan kimsəyə bir ümrə savabı yazılar.” Buxari və Müslimin səhih kitablarında qeyd olunur ki, Peyğəmbər hər şənbə günü piyada və ya minikdə Quba məscidinə gəlir və orada iki rükət namaz qılırdı.
Yaqut əl-Həməvi “Mucəmül-Buldan” adlı kitabında qeyd edir ki, “Quba” sözü əslində bir quyunun adıdır və kənd bu quyu ilə tanınmışdır. Bu kənd Bəni Əmr ibn Avf qəbiləsinin yaşayış yeri idi. Peyğəmbər Mədinəyə gedərkən bu qəbilənin diyarından keçmiş və burada bir məscid inşa etmişdir. Ona görə də bu məscid Quba məscidi adlanır.
Quba məscidi Mədinə şəhərinin cənub-qərbində yerləşir və Məscid ən-Nəbəvidən təxminən 3.5 km (təxminən yarım saatlıq piyada məsafə) uzaqlıqdadır.
Məscidin inşasına müsəlman xəlifələri müxtəlif dövrlərdə böyük diqqət yetirmişlər. Xəlifə Osman ibn Əffan tərəfindən bərpa edilmiş, daha sonra Əməvilərdən olan Vəlid ibn Əbdül-Məlik dövründə böyük abadlıq işləri aparılmışdır. O, Mədinənin valisi olan əmisi oğlu Ömər ibn Əbdüləzizə məscidin təmirini tapşırmış, məscid genişləndirilmiş, minarə və daş sütunlarla əhatə olunmuş həyət inşa edilmişdir.
Hicri 435-ci ildə (miladi 1044) Şərif Əbu Yəla Əhməd ibn Həsən tərəfindən məscid yenidən tikilmişdir. Bu barədə məlumat kufi xətti ilə yazılmış daş kitabədə qeyd olunmuşdur. Hicri 555 (miladi 1160), 671, 733, 840 və 881-ci illərdə də məscid müxtəlif dövrlərdə bərpa edilmişdir.
Memar Sultan Qaytbəy dövründə məscidə xüsusi diqqət göstərilmiş, mərmərdən yeni mehrab əlavə edilmiş və məscidin görünüşü bu dövrdən sonra uzun illər qorunub saxlanmışdır. Osmanlı Sultanı II Mahmud hicri 1245-ci ildə (miladi 1829) məscidə gözəl bir minarə tikdirmiş, bu iş oğlu Sultan Əbdülməcidin dövründə tamamlanmışdır. Sultan Murad V isə 998-ci ildə (miladi 1590) Məscid ən-Nəbəviyə göndərilən minbərdən sonra Qaytbəy dövrünün minbərini Quba məscidinə köçürmüşdür.
Səudiyyə Ərəbistanı dövründə, xüsusilə Kral Feysəl ibn Əbdüləzizin hakimiyyəti zamanı, (hicri) 1388-ci ildə məscid yenidən inşa olunmuş, qadınlar üçün ayrıca giriş və şimal tərəfdə yeni bir rükn əlavə olunmuşdur. O zaman bu iş 800 min Səudiyyə rialına başa gəlmiş və məscid kvadrat formada (40x40 m) olmuşdur.
Kral Fəhd ibn Əbdüləzizin hakimiyyəti dövründə məscid genişləndirilərək 20 min nəfər tutumuna çatdırılmışdır. 8 Səfər 1405 (3 noyabr 1984) tarixində genişlənmə işlərinə başlanılmış və 28 Səfər 1407 (2 noyabr 1986) tarixində yeni formada istifadəyə verilmişdir. Genişləndirmə nəticəsində məscid kvadrat formasından düzbucaqlı formaya keçmiş, iç həyətdə qadınlar üçün ayrıca iki mərtəbəli namaz sahəsi ayrılmış və 7000 qadın namaz qıla biləcək tutuma malik olmuşdur.
Məscidin 4 minarəsi, 56 qübbəsi, imam və müəzzinlər üçün yaşayış yerləri və kitabxanası vardır. Ümumi sahəsi 13,500 m², tikili sahəsi isə 5,860 m²-dir. Əsas qübbə 25 m hündürlükdədir və onu əhatə edən 5 qübbənin hər biri 20 m, digər qübbələr isə 12 m hündürlükdədir. Məsciddə 7 əsas və 12 əlavə giriş vardır. Məscid işçiləri və mühafizəçilər üçün xüsusi yaşayış yerləri, 450 m²-lik ticarət sahəsi (12 dükan), 64 kişi və 32 qadın tualeti, 76 dəstəmaz yeri mövcuddur. Məscidin soyudulması üçün hər biri 1 milyon 80 min BTU gücündə 3 mərkəzi soyutma sistemi quraşdırılmışdır.
7 Ramazan 1443-cü il (8 aprel 2022) tarixində vəliəhd şahzadə Məhəmməd ibn Salman Məscid Qubanın tarixində ən böyük genişlənmə layihəsini elan etmişdir. Bu layihə ilə məscidin sahəsi 10 qat artırılaraq 50,000 m²-yə çatdırılacaq və 66 min nəfərə qədər insan eyni anda ibadət edə biləcək. Bu layihə, mövcud məscidlə çevrəsi arasında funksional və vizual əlaqə yaradacaq, yol infrastrukturu yaxşılaşdırılacaq, zəvvar axınının tənzimlənməsi və təhlükəsizliyi təmin ediləcək. Layihə çərçivəsində 57 tarixi məkan, quyular, bağlar və bağçalar da bərpa olunacaq və üç nəbəvi marşrut birləşdiriləcək.
Əlaqə: @ashalabi1380
[email protected]
