BAKI, AzerVoice
Qorxularımızın 91 faizi heç vaxt baş vermir — Bəs beynimiz niyə olmayan təhlükəni gerçəkmiş kimi qəbul edir?
AzerVoice xəbər verir ki, elm adamlarının apardığı tədqiqatlar insanların əksər narahatlıqlarının heç vaxt baş vermədiyini ortaya qoyur. Lakin bu narahatlıqlar bədənimizdə real təhlükə kimi qəbul edilir və stresə səbəb olur.
Penn State Universitetində aparılan araşdırmada ümumiləşdirilmiş narahatlıq pozuntusu (GAD) diaqnozu qoyulmuş şəxslərin gündəlik qorxuları 30 gün boyunca izlənilib. Nəticədə, iştirakçıların 91,4 faizinin qorxduğu hadisələrin heç birinin baş vermədiyi müəyyən edilib. Hətta baş verən 8,6 faiz halların da gözlənilən qədər zərərli olmadığı ortaya çıxıb.
Ancaq bədənimiz fərqli reaksiya verir. Hələ baş verməmiş ehtimal belə beyin tərəfindən real təhlükə kimi kodlanır, ürək döyünməsi artır, əzələlər gərginləşir, sanki real bir təhlükə yaşanır.
Ekspert klinik psixoloq Seda Akçakaya bildirir ki, beyin bəzən fantaziyanı reallıqdan ayıra bilmir:
“Beyin yuxu gördüyümüzdə belə onu gerçəkmiş kimi qəbul edir. Bu, təkamül refleksidir. Sağ qalmaq üçün potensial təhlükəni qabaqcadan hiss etməyə proqramlaşdırılmışıq”.
Bu, instinktiv qoruma mexanizmidir. Lakin zamanla bu mexanizm həddindən artıq aktivləşərək həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edə bilər.
İkinci dərəcəli travma — Başqasının qorxusu bizimlə necə təmas qurur?
Araşdırmalar göstərir ki, insan heç bir travma yaşamasa da, başqalarının yaşadıqları hadisələri müşahidə edərək qorxu hissi yaşaya bilər. Bu, “ikinci dərəcəli travma” adlanır. Akçakaya bu vəziyyəti belə izah edir:
“Xəbərlərdə və sosial şəbəkələrdə gördüyümüz zorakılıq, qəzalar və faciələr bizə birbaşa toxunmasa belə, zehni və emosional təsiri bəs edir”.
Bu qorxular getdikcə "getmərəm", "danışmaram", "başlamaram" kimi cümlələrlə davranışlara çevrilir və insan öz həyat sahəsini fərqinə varmadan daraldır.
Qorxularla necə başa çıxmalı?
Psixoloq Akçakaya bildirir ki, narahatlıq müəyyən səviyyədə faydalı ola bilər. Lakin bu hissin idarə olunması əsas şərtdir:
“Narahatlıq varsa, onu inkar etmək əvəzinə anlamağa çalışmaq lazımdır. “Bu baş versə, nə edəcəm?” sualına cavab tapmaq və real strategiyalar qurmaq insanı gücləndirir”.
Akçakaya həmçinin vurğulayır ki, hissləri basdırmaq onları yox etmir, əksinə, zamanla fərqli formalarda geri qayıdır.
“Fərqindəlik problemi əvvəlcədən həll etməyə imkan verir. Psixoloji dəstək almaq zəiflik deyil, şəfa yoludur”.
