İnsan Bədəni: Bütün Elm Hələ də Onu Kəşf Etməyə Çalışır

BAKI, AzerVoice

İnsan bədəni, milyonlarla hüceyrə və sistemlərin vahid və dəqiq işləyən mexanizmi olmaqla yanaşı, elm dünyasının bu gün də tam açmağı bacarmadığı bir sirr mənbəyidir. Aşağıda sizinlə insan orqanizmi ilə bağlı həm az bilinən, həm də heyrətləndirici elmi faktları paylaşırıq. Bu faktlar, nə qədər mürəkkəb və eyni zamanda incə quruluşa sahib olduğumuzu bir daha göstərir.

Daxili vəzifə daşıyan 100 qramlıq sistem

İnsan bədənindəki bütün daxili sekresiya vəzilərinin ümumi çəkisi cəmi 100 qram olsa da, onların bədənin hormon balansında və həyat ritmində rolu nəhəngdir. Bu kiçik sistem olmadan maddələr mübadiləsi, böyümə və hətta emosional vəziyyətlər belə idarə edilə bilməzdi.

Böyüklərdə qan orqanizmi 20–28 saniyə ərzində tam dövr edir. Uşaqlarda bu rəqəm 15 saniyə, yeniyetmələrdə isə 18 saniyədir. Gündəlik bədəndə 1500–2000 dəfə bu dövriyyə baş verir. Bu, həyatın davamı üçün nə qədər kompleks və sürətli bir sistemə malik olduğumuzu göstərir.

Sağlam bir insanın ağciyərlərinin havalandırılması (nəfəs sayı x nəfəs həcmi) dəqiqədə 5–9 litr təşkil edir. Bu o deməkdir ki, insan yalnız oturarkən belə, hər dəqiqə bədənini oksigenlə "yuyur".

Mədənin mikroskopik fabrikləri

Hər 1 mm² mədə selikli qişasında təxminən 100 ədəd vəz yerləşir ki, bunlar qidanı həzm edən şirələri ifraz edir. Mədənin içində hər saniyə böyük miqdarda fermentlər və turşular sintez olunur.

İnsan dilində təxminən 9000 dad reseptoru var. Bu reseptorlar ən yaxşı 24°C temperaturda işləyir. Bu səbəbdən yeməkləri müəyyən istilikdə yemək daha çox dad almağa səbəb olur.

Səsin beyinlə “görüşü”: 35–500 millisaniyəlik gecikmə

Səs qulağa çatdıqdan 35–175 millisaniyə sonra şüurlu şəkildə qəbul edilir. Lakin qulaq tam “tənzimlənmək” üçün əlavə 180–500 millisaniyə vaxt tələb edir. Yəni səsi eşitmək və onu analiz etmək iki mərhələli prosesdir.

Bədənimizdə milyonlarla sensor

İnsan dərisində təxmini olaraq:

• 250 min soyuq reseptoru
• 30 min istilik reseptoru
• 1 milyon ağrı ucu
• 500 min toxunma nöqtəsi
• 3 milyon tərləmə vəzi var.

Bu sistem bizi hər an mühitlə uyğunlaşdırır və təhlükədən qoruyur.

İnsanın dərisi: Orqan və səth

İnsan dərisinin orta səthi təxminən 2 m²-dir. Bu, təkcə qoruyucu təbəqə deyil, həm də hiss orqanı və bədənin “hava dəyişmə” mexanizmidir.

Gözlərin qaranlığa uyğunlaşması

Göz tam olaraq qaranlığa 60–80 dəqiqəyə uyğunlaşır. Bu müddət ərzində göz bəbəyi genişlənir, çubuq hüceyrələri aktivləşir və minimal işığı belə qəbul etməyə başlayır.

Əzələlərin cinsi fərqləri

Kişilərdə əzələlərin bədən kütləsinə nisbəti təxminən 40%, qadınlarda isə 30%-dir. İnsan bədənində 400-dən 680-ə qədər əzələ sayılır. Müqayisə üçün deyək: bir çəyirtkədə 900, bəzi tırtıllarda isə 4000-ə qədər əzələ mövcuddur.

Bədənin kimyəvi zavodu: 700-dən çox ferment

İnsan bədənində ən azı 700 müxtəlif ferment aktiv fəaliyyət göstərir. Hər biri ayrı-ayrı funksiyanı icra edir — qidanın parçalanmasından tutmuş hüceyrələrin yenilənməsinə qədər.

Nəfəs də fəsil dəyişir

Tədqiqatlara görə, yaz aylarında nəfəs tezliyi payızla müqayisədə təxminən 30% artır. Bu, havadakı oksigen səviyyələri, temperatur və metabolik ehtiyaclarla bağlıdır.

Sakit halda nəfəs alarkən belə…

İnsan gündəlik, sakit, uzanmış vəziyyətdə belə 400–500 litr oksigen istifadə edir və dəqiqədə 12–20 dəfə nəfəs alıb verir.

Qan hüceyrələrinin ömrü və fədakarlığı

• Eritrositlər (qırmızı qan hüceyrələri): 90–125 gün
• Leykositlər (ağ qan hüceyrələri): bir neçə saatdan bir həftəyə qədər

Bu hüceyrələr daim ölüb yerini yenilərinə verir – həyatın səssiz qəhrəmanlarıdırlar.

Genetik möcüzə: dördüncü uşaq ən sağlamıdır

Tədqiqatlara əsasən, 1-ci uşaqdan 4-cü uşağa qədər bioloji keyfiyyət artır, daha sonra isə azalma müşahidə olunur. Bu, həm ana orqanizminin uyğunlaşması, həm də genetik mexanizmlərlə bağlı ola bilər.
İnsan bağırsağında yaşayan bakteriyaların təxminən 75%-i hələ elm tərəfindən kəşf edilməyib. Bu mikroskopik canlılar immunitetdən tutmuş əhvalımıza qədər hər şeyə təsir edir.

Yer üzünün qidası: 12 bitki və 5 heyvan

Bu gün dünyada əhalinin 70%-dən çoxunun qidası sadəcə 12 bitki növü və 5 heyvan növü tərəfindən təmin olunur. Bu fakt qida təhlükəsizliyi və biorəngarəngliyin qorunmasının nə qədər vacib olduğunu göstərir.

100 yaşını keçmiş 100 min insan

Hal-hazırda Yer üzündə 100 yaşını keçmiş təxminən 100 min insan yaşayır. Uzunömürlülüyün sirri isə genetika, həyat tərzi və psixoloji vəziyyətlə sıx bağlıdır.

İnsan bədənində 150-180 qram duz

70 kiloqram çəkisi olan bir insanın bədənində təxminən 150–180 qram mətbəx duzu (natrium xlorid) var. Bu maddə elektrolit balansı, sinir siqnalları və hüceyrə fəaliyyəti üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

Bədənimizdəki canlıların sayı Yer əhalisini ötür

İnsanın bədənində yaşayan mikroorqanizmlərin sayı Yer kürəsindəki insanlardan daha çoxdur. Biz bir növ “bioloji şəhər” daşıyırıq – özümüzlə birlikdə milyonlarla canlıya ev sahibliyi edirik.

Öz bədənimizi tanımaq – özümüzü dərk etməyin başlanğıcıdır

İnsan bədəni elmin, təbiətin və yaradılışın ən böyük möcüzələrindən biridir. Onun hər hüceyrəsi, hər funksiyası bir kainat qədər sirrlidir. Daha sağlam, şüurlu və məsuliyyətli yaşamaq üçün bu bədəni öyrənmək, qorumaq və ona dəyər vermək hər birimizin vəzifəsidir.