BAKI,AzerVoice
2025-ci il Kimya üzrə Nobel mükafatının qalibi, Səudiyyə Ərəbistanı və İordaniya vətəndaşı, Fələstin əsilli alim Ömər Yaği haqqında çox az məlumat mövcuddur. O, Ammanda doğulub və orta təhsilini orada başa vurub, daha sonra erkən yaşlarında ABŞ-a təhsil almağa yollanıb və o vaxtdan etibarən elmi və akademik baxımdan öz doğma bölgəsindən uzaqda fəaliyyət göstərib.
İsveç Kral Elmlər Akademiyasının açıqlamasına görə, Nobel Komitəsi “X” platformasında paylaşdığı bəyanatda mükafatın Ömər Yaği, Susumu Kitagava və Riçard Robsona “üzvi-metal çərçivələrin (MOF) inkişafına verdikləri töhfəyə görə” təqdim edildiyini bildirib.
Ömər Yaği 1965-ci ildə Ammanda anadan olub və orada orta məktəbi bitirib. Daha sonra ABŞ-da Hudson Valley Kollecində təhsil alıb, ardınca Albany Universitetində bakalavr dərəcəsini tamamlayıb. 1990-cı ildə isə İllinoys Universitetində kimya üzrə doktorluq dərəcəsini gənc yaşlarında əldə edib.
1990–1992-ci illərdə Harvard Universitetində tədqiqatçı olaraq çalışıb, daha sonra Arizona Universitetində (1992–1998), Miçiqan Universitetində (1999–2006), Kaliforniya Los-Anceles Universitetində (2007–2012) dərs deyib. 2012-ci ildən etibarən isə Kaliforniya Universitetinin Berklidəki şöbəsində fəaliyyət göstərir.
Yaği ailəsi Fələstin əsillidir və onların nəsli İordaniyada geniş yayılıb. Onların 1948-ci il müharibəsindən sonra Amman şəhərinə köçdükləri güman edilir. Ailənin bəzi üzvləri paytaxtın qərbində yerləşən Əl-Bəlqa vilayətinin Əyn əl-Başa bölgəsində yaşayır. Bu ailədən olan Mustafa Yaği iki dəfə parlament üzvü seçilib, daha sonra isə İordaniya Milli Məclisinin ikinci qanadında - Əyanlar Şurasında təmsil olunub.
Bir əsrdən artıq tarixi olan Nobel mükafatı İsveç Kral Elmlər Akademiyası tərəfindən təqdim edilir. Fələstin əsilli iordaniyalı alim Ömər Yaği bu mükafata layiq görülüb. O, hazırda Kaliforniya Universitetinin Berklidəki Kimya fakültəsində “Ceyms və Niltci Tritter” professorudur, həmçinin Lourens Berkli Milli Laboratoriyasında elmi işçi və “Berkeley Qlobal Elm İnstitutu”nun qurucu direktoru kimi fəaliyyət göstərir.
Ömər Yaği dörd vətəndaşlığa malikdir: fələstinli, iordaniyalı, amerikalı və səudiyyəlidir. O, Səudiyyə Ərəbistanı vətəndaşlığını 2021-ci ildə alıb. Bundan əlavə, 2015-ci ildə Kral Faysal Beynəlxalq Kimya Mükafatına, eləcə də Əmir Sultan bin Əbdüləziz adına Beynəlxalq Su Mükafatına layiq görülüb. 2024-cü ildə isə “Ərəb Dahiləri” mükafatını qazanıb.
2017-ci ildə İordaniya kralı II Abdullah tərəfindən “Birinci Dərəcəli Fəxri Medalla” təltif olunub. 2015-ci ildə Nobel mükafatına namizəd göstərilmiş, 2011-ci ildə isə dünyanın ikinci ən yaxşı kimya alimi kimi qiymətləndirilib.
Bir çox beynəlxalq mükafatların sahibi olan Yaği, Albert Eynşteyn Beynəlxalq Elm Mükafatına da layiq görülüb. O, həm “Berkeley Qlobal Elm İnstitutu”nun qurucusudur, həm də ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının və Almaniyanın Leopoldina Milli Elmlər Akademiyasının üzvüdür. Bundan əlavə, beynəlxalq mədəni əməkdaşlığı və humanist dəyərləri təşviq edən Beynəlxalq Mədəniyyət Şurasının yeddinci prezidenti seçilib.
Ömər Yaği kimya sahəsində “professor” tituluna malikdir ki, bu da akademik aləmdə ən yüksək elmi dərəcə hesab olunur. Onun elmi tərcümeyi-halına əsasən, o, ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının və Almaniya Elmlər Akademiyasının üzvüdür və 1998–2008-ci illər arasında dünyanın ən məşhur və ən nüfuzlu alim və mühəndisləri siyahısında ikinci yeri tutub.