308
BAKI,AzerVoice
Ensafalit (tibbi adıyla: ensefalit) — beynin iltihabı ilə xarakterizə olunan ciddi bir nevroloji xəstəlikdir. Bu iltihab, adətən viruslar, bəzən bakteriyalar, parazitlər, göbələklər və ya avtoimmün pozğunluqlar nəticəsində yaranır. Xəstəlik, beyin toxumasını zədələyərək ciddi nevroloji fəsadlara səbəb ola bilər.
Ensafalit ilk dəfə nə zaman elmə məlum olub?
Ensafalit tarixi qədimlərə dayanır, lakin elmə sistemli şəkildə XIX əsrin sonları – XX əsrin əvvəllərində daxil olmuşdur.
- 1917-ci ildə I Dünya Müharibəsi dövründə baş verən və "encephalitis lethargica" (yuxulu ensafalit) kimi tanınan epidemik forma dünya üzrə geniş yayılmış və bu sahəyə maraq artmışdır.
- İlk klinik təsvirlər və neyroloji əlaqələr bu dövrdə genişləndirilib.
Əsas xüsusiyyətləri:
- Kəskin başlanğıc: Qızdırma və baş ağrısı ilə başlayır.
- Beyin toxumasının iltihabı: Neyronları və beyin funksiyalarını birbaşa zədələyir.
- Virus mənşəli olması: Ən çox herpes simplex virusu (HSV-1) səbəb olur.
- Uşaq və yaşlılarda daha ağır keçir: İmmuniteti zəif olanlar daha yüksək risk altındadır.
- Əsəb sistemi ilə bağlı simptomlar: Səhhətə ciddi təsir göstərir və bəzən qalıcı zədələnmələr buraxa bilər.
Simptomları:
- Yüksək qızdırma
- Baş ağrısı
- Şüur bulanıqlığı, yuxululuq, komaya qədər
- Qıcolmalar (epileptik tutmalar)
- Halüsinasiyalar və ya davranış pozuntuları
- Boyun tutulması
- Nitq pozuntuları
- Əzələ zəifliyi və iflic hallar
- Bəzən baş gicəllənməsi və görmə problemləri
Müalicə:
- Antiviral dərmanlar – xüsusilə herpes virusu üçün Asiklovir
- Qıcolma əleyhinə preparatlar – epileptik tutmaların qarşısını almaq üçün
- Kortikosteroidlər – iltihabı azaltmaq və avtoimmün formaları müalicə etmək üçün
- Reabilitasiya və psixonevroloji dəstək – uzunmüddətli təsirlərin aradan qaldırılması üçün
- Süni nəfəs və intensiv terapiya – ağır hallarda həyati funksiyaları dəstəkləmək məqsədilə
Dünyada ən çox yayıldığı yerlər:
Ensafalitin yayılma coğrafiyası səbəbinə görə dəyişir:
- Hindistan, Nepal və Cənub-Şərqi Asiya – Yapon Ensefaliti daha çox yayılıb (xüsusilə kənd təsərrüfatı bölgələrində).
- Afrika və Latın Amerikası – Qərbi Nil virusu və Zika virusu ilə əlaqəli hallara rast gəlinir.
- ABŞ və Avropa – daha çox Herpes simplex virusu mənşəli ensafalit görülür.
- Subtropik və tropik bölgələr – Ağcaqanadla yayılan viruslardan qaynaqlanan halların sayı çoxdur.
