BAKI,AzerVocie Analitik Təhlil Mərkəzi
Beyrutun cənubunda “Hizbullah” komandiri Heysəm əl-Təbtabainin qətlə yetirilməsi bölgədə 2024-cü ilin payız müharibəsi ssenarisinin təkrarlanması qorxularını artırıb. O vaxtkı genişmiqyaslı qarşıdurma İsrailin ardıcıl yüksək səviyyəli hədəflərə yönələn suiqəstləri ilə başlamışdı. Lakin hazırkı regional və beynəlxalq şərait, xüsusilə də Qəzzada ötən ay elan edilən atəşkəs və ABŞ layihəsinin BMT-də qəbul edilməsi fonunda həmin ssenarinin tam şəkildə geri dönməsi ehtimalı daha zəif görünür.
Buna baxmayaraq, son günlər Qəzzada İsrail hücumlarının yenidən artması Vaşinqtonun atəşkəsə dəstəyinin ritmində müəyyən azalma hissi yaradıb. Amma ABŞ-ın bu razılaşmadan geri çəkilməsindən danışmaq hələlik mümkün deyil, çünki Donald Tramp administrasiyası Yaxın Şərq strategiyasını məhz bu anlaşma üzərində yenidən qurur.
İsrail Baş naziri Binyamin Netanyahu qarşıdakı seçkilər fonunda yenidən “təhlükəsizlik adamı” obrazını önə çıxarmağa çalışır və hər fürsətdə hərbi gərginliyi artırmağa meyllidir. Lakin ABŞ-ın Qəzza üzrə müəyyən etdiyi qırmızı xətlər indi daha aydındır və Netanyahunun təkbaşına genişmiqyaslı eskalasiya qərarı verməsi mümkün deyil.
Əsas sual budur: ABŞ-ın Qəzzaya qoyduğu məhdudiyyətlər İsrailin Livanda atacağı addımlar üçün də keçərlidirmi? Tel-Əviv İran və onun regiondakı müttəfiqlərini qabartmaqla öz narrativini gücləndirir, “Hizbullah”ın yenidən silah topladığını iddia edir. Bununla İsrail həm “Hizbullah”ı, həm də Dəməşqdəki yeni hökuməti hədəf alır, Suriya vasitəsilə silah daşınmasını önləyə bilmədiyini qabardır.
Təbtabainin öldürülməsi, atəşkəsdən sonra “Hizbullah”a qarşı ən yüksək səviyyəli israilli zərbədir. Bu, Netanyahunun Livanı öz hərbi strategiyası üçün “arxa meydan” kimi sınamaq cəhdi ola bilər. Lakin Livanda yeni siyasi nizam – Cüzəf Avnun prezident seçilməsi və Nəvaf Salamın hökumətinin qurulması – ABŞ-ın dəstəklədiyi kursun bir hissəsidir. Buna qarşı geniş eskalasiya Vaşinqtonun planlarını da poza bilər.
Bu səbəbdən ABŞ-ın İsrailə Livanda açıq hərbi əməliyyat üçün yaşıl işıq verməsi ehtimalı zəif görünür. Belə bir addım həm “Hizbullah”ı, həm də ABŞ tərəfindən dəstəklənən yeni siyasi rəhbərliyi zəiflədər və regional balansı pozar.
İranın Qərblə danışıqlarda gərgin dövrə daxil olması, ölkədaxili vəziyyətin ağırlaşması və Avropa troikası ilə nüvə gərginliyinin artması Tehranın genişmiqyaslı eskalasiyaya maraqlı olmadığını göstərir. Bu xətt avtomatik olaraq “Hizbullah” üçün də keçərlidir: təşkilat cavab verə bilər, amma genişmiqyaslı müharibəyə bəhanə vermək istəmir.
Beyrutdakı suiqəst Yaxın Şərqdə yeni siyasi-hərbi balansın formalaşdığı məqamda baş verib. ABŞ-ın İsrailə qoyduğu qırmızı xətlər Livanda geniş eskalasiyanın qarşısını alır, lakin bütün ssenarilər açıq qalır. İndiki mərhələdə əsas amil Vaşinqton–Təl-Əviv münasibətlərində formalaşan yeni dinamika və Tramp administrasiyasının region üçün cızdığı çərçivələr olacaq.