BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi

Sudanda davam edən vətəndaş müharibəsində mühüm dönüş nöqtəsi baş verib. “Sürətli Dəstək Qüvvələri”nin (RFS) iki illik mühasirədən sonra Şimali Darfur vilayətinin paytaxtı Əl-Faşiri tam nəzarətə götürməsi, ölkədə 2023-cü ilin aprelindən bəri davam edən qarşıdurmanın istiqamətini dəyişə bilər.

Hadisə, Sudan ordusu üçün “öldürücü zamanlama” kimi qiymətləndirilir. Çünki bu ərəfədə Sudan məsələsi yenidən beynəlxalq gündəmin mərkəzinə qayıdıb və diplomatik səylər intensivləşib.

Əl-Faşirin süqutu ilə RFS faktiki olaraq Qərbi Sudanın bütün Darfur bölgəsini nəzarət altına alıb. Bu, son aylarda paytaxt Xartum, Cəzirə və Kurdufan bölgələrində ordunun əldə etdiyi irəliləyişlərlə yaranan balansı dəyişib.

Müşahidəçilərə görə, hazırda hər iki tərəf öz hərbi imkanlarının sərhədinə çatıb və siyasi həll variantı yeganə real çıxış yolu kimi görünür. Regional və beynəlxalq aktorlar da hər iki tərəfə təzyiq göstərərək onları danışıqlara yönəltməyə çalışır.

Misir və beynəlxalq dördlükdən fəallıq

Misirin xarici işlər naziri Bədr Əbdülati bazar günü Fransa, Yunanıstan, Səudiyyə Ərəbistanı və İordaniya xarici işlər nazirləri ilə telefon danışıqlarında atəşkəs və siyasi nizamlanma səylərinə dəstək çağırışı edib.

Misir XİN-in açıqlamasına əsasən, bu diplomatik təmaslar Vaşinqtonda keçirilən “Sudan Dördlüyü” görüşünün nəticələrinin davamı kimi qiymətləndirilir.
Qrupun tərkibinə ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Misir daxildir və məqsəd Sudanda siyasi keçidə əsaslanan sülh prosesini həyata keçirməkdir.
Misir, hər nə qədər Sudan ordusuna simpatiya göstərsə də, ölkənin birliyinin qorunması üçün siyasi dialoqun yeganə çıxış yolu olduğuna inanır.

Vaşinqtonun rolu: Sudan məsələsi Ağ Ev səviyyəsində

ABŞ prezidentinin Afrika məsələləri üzrə müşaviri Massad Bulos bildirib ki, “Sudan Dördlüyü”nün son iclasında humanitar atəşkəs və daimi sülh razılaşması istiqamətində birgə fəaliyyət planı hazırlanıb.

Vaşinqton indi Sudan məsələsini Xarici İşlər Nazirliyindən birbaşa Ağ Evə keçirərək, siyasi prosesə strateji əhəmiyyət verir.
Bulosun sözlərinə görə, tərəflər xarici müdaxilələrin qarşısının alınması, sülhə keçid və mülki idarəçiliyin bərpası məsələlərində razılığa gəliblər.

Sentyabr ayında qəbul edilən ilkin razılaşmaya əsasən, üç aylıq humanitar fasilə elan ediləcək, ardınca isə doqquz ay ərzində müstəqil və legitim mülki hökumət formalaşdırılmalıdır.

ABŞ-ın taktiki dəyişikliyi: balans vasitəsilə sülh

Sudanlı analitik Əmir Babikr Abdullah hesab edir ki, ABŞ-ın diplomatik fəallığının artması müharibənin regional sabitliyə və humanitar vəziyyətə təhdid yaratması ilə bağlı narahatlıqdan qaynaqlanır.
Onun sözlərinə görə, Vaşinqton bu dəfə RFS-nin Əl-Faşirə hücumunu açıq şəkildə tənqid etməyib, çünki bu addım ordunun mövqeyinə təzyiq yaradan yeni tarazlıq yaradıb. Bu balansın danışıqlar masasına dönüş üçün zəruri şərt olduğu düşünülür.

Sudan ordusu uzun müddətdir beynəlxalq vasitəçilik təşəbbüslərini rədd edərək yalnız hərbi qələbə variantına üstünlük verirdi.Lakin Vaşinqton görüşləri göstərdi ki, hərbi yolla həlledici nəticə əldə etmək mümkün deyil.

Əl-Faşir - müharibənin yoxsa sülhün başlanğıcı?

Hazırkı vəziyyət göstərir ki, nə ordu, nə də RFS qarşı tərəfi tam məğlub edə biləcək gücdə deyil.
Bu səbəbdən, Əl-Faşirin ələ keçirilməsi münaqişəni uzatmaq əvəzinə, siyasi dialoqun başlanğıc nöqtəsinə çevrilə bilər.

Beynəlxalq dördlük, xüsusilə ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı, humanitar atəşkəsdən sonra mərhələli siyasi keçid modelinə ümid bəsləyir.
Lakin bu prosesin uğuru tərəflərin güzəştə getmək iradəsindən, regional aktorların koordinasiyasından və beynəlxalq dəstəyin davamlılığından asılı olacaq.