AzerVoice, Analitik Təhlil Mərkəzinin eksperti Hind Əl –Aryani, Yəmənli jurnalist və araşdırmaçı
Yəmən cəmiyyətində qadının qəzəbi və bunu açıq şəkildə ifadə etməsi dərin mənalar daşıyır. Ənənəvi qəbilə adətlərinə görə, bir qadın baş örtüyünü yandıraraq cəmiyyətin qarşısına çıxırsa, bu, sərt bir mesaj sayılır: “Siz məni müdafiə etmədiniz, məni qoruyacaq yerə rüsvay etdiniz, namusumu əlimdən aldınız.”
Bu ənənəni o zaman xatırladım ki, qadınlar Təiz və Ədən şəhərlərində qəzəbli şəkildə küçələrə axışdılar. Onlar qara paltarlara bürünmüş, havanın şiddətli istisinə baxmayaraq qalın geyimlər geyinmişdilər. Artıq bir neçə həftədir bu nümayişlər davam edir. Bir neçə gün əvvəl Təizdə bir qadın hicabını yandıraraq qışqırdı: “Qazımız yoxdur! Haradadır qubernator, haradadır Məsləhət Şurası? Paltarlarımızı yandırırıq ki, qubernator görsün. Nə qazımız var, nə də odun!”
Ədən və Təizdə keçirilən bu etiraz aksiyalarına “Qadınların İnqilabı” adı verilib. Qadınlar əsas insan haqlarını tələb edirlər – bu haqlar illərdir ki, legitim hökumət tərəfindən görməzdən gəlinir. Bu tələblərin başında isə dözülməz istidə xüsusilə Ədən kimi şəhərlərdə elektrik enerjisinin təmin olunması, qida çatışmazlığı şəraitində normal qidalanma hüququ və ümumilikdə ləyaqətli həyat hüququ gəlir.
Etirazlar tamamilə dinc formada keçdi. Əksər media orqanları qadınların haqlı olduğunu və dövlətin açıq şəkildə məsuliyyətsizlik nümayiş etdirdiyini vurğuladı. Məsələlərin dərinləşdiyini və təcili həll tələb etdiyini qeyd etdilər.
Başlanğıcda bu nümayişlərə susqunluqla yanaşıldı. Lakin bu sükutu Yəmən Prezidenti Rəşad əl-Aliminin Ədən şəhərində Yəmən Vəhdətinin 35-ci ildönümünə həsr olunmuş çıxışı pozdu. O, çıxışında qadınların etirazlarda iştirakına birbaşa toxunaraq bu etirazları “ilhamverici” adlandırdı. Prezident dedi:
“Sizin səslərinizə, xüsusilə də Ədən və digər vilayətlərdəki ilhamverici qadınların nümayişlərinə, işlərin sürətləndirilməsi və problemlərin azaldılması üçün səmimi bir motivasiya kimi baxdıq…”
Prezident Rəşad əl-Alimi etiraf etdi ki, qadınların bu etirazları bir daha elektrik, su və digər xidmət sahələrindəki problemləri gündəmə gətirdi. O, dövlətin elektrik, enerji və əsas xidmət sahələrində islahatların davam etdirilməsinə sadiq qalacağını bildirdi.
Doğrudur, “qanuni hökumət”in nəzarətində olan ərazilərdə xidmətlərin səviyyəsi kəskin şəkildə pisləşib və hələ də heç kim bu laqeydliyin nə vaxta qədər davam edəcəyini bilmir. Amma husilərin nəzarətində olan bölgələrdə qadınların vəziyyəti daha acınacaqlıdır. Bu ərazilərdə bir qadının etiraz etməyi düşünməsi belə onun azadlığına və təhlükəsizliyinə ciddi risk yarada bilər.
Məsələn, husilərin nifrət etdiyi 26 Sentyabr inqilabının ildönümündə bir neçə kişi bu münasibətlə küçəyə çıxaraq bayram etdiklərinə görə döyüldü və həbs olundu. Qadınlara isə husilərin qadınlardan ibarət silahlı qanadı olan “Zeynəbiyyatlar” tərəfindən hücum edildi.
“Zeynəbiyyatlar” təkcə bayram edən qadınları deyil, həmçinin həbsdə olan oğullarının azadlığa buraxılmasını tələb edən anaları döyür, Səna Universitetində geyimləri husilərin “əxlaqi tələblərinə” uyğun gəlməyən tələbə qızlara qarşı zor tətbiq edir, evlərə reydlər zamanı qadınları nəzarətdə saxlamaqla məşğul olurlar
Bütün bu təzyiqlərə rəğmən, yəmənli qadınlar böhranlara qarşı müstəsna bir cəsarət nümayiş etdirirlər. Onlar həm iş həyatına qatılaraq öz ailələrini dolandırmaq üçün kiçik bizneslər qururlar, həm də küçələrə çıxaraq etiraz səsini ucaldırlar. Bu aksiyalar Yəmən kişi cəmiyyətinə bir “sillə” kimi təsir edib. Bir qadın etiraz aksiyasında verdiyi açıqlamada demişdi:
“Kişilər bizi yarı yolda qoydular. Heç nə etmədilər. Bu vəziyyətlə barışdılar… Biz isə çıxıb öz haqqımızı tələb etməli olduq.”
