BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İran və İsrail arasında qarşılıqlı zərbələr davam etdiyi bir vaxtda, İraqda hava məkanının pozulması məsələsi hökumət və siyasi dairələrdə əsas müzakirə mövzusuna çevrilib. Eyni zamanda İranpərəst bir silahlı fraksiya, Vaşinqtonun münaqişəyə müdaxiləsi halında ABŞ maraqlarını hədəfə alacağı ilə hədələyib.
İraq, ABŞ-dan İsrail təyyarələrinin İraq hava məkanını pozmasının qarşısını almaq üçün rol oynamasını tələb edib. Baş nazir Məhəmməd Şiə əs-Sudani ölkənin suverenliyinin pozulmasına qarşı olduğunu vurğulayıb.
Sudani, bazar günü Avropa İttifaqının səfiri Tomas Zillerlə görüşündə bildirib: “İraq bölgədəki münaqişələrdən uzaq durmağa və maksimum səbr nümayiş etdirməyə çalışır. Prioritetimiz xalqımızın rifahıdır.” Xatırladaq ki, İraq cümə günü İsrailin İran daxilindəki hədəflərə hücumlarında İraq hava məkanından istifadə etməsi ilə bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasına rəsmi şikayət təqdim etmişdi.
Rəsmi İraq xəbər agentliyinə danışan Silahlı Qüvvələrin Baş Komandanının sözçüsü Sabah əl-Numan bildirib: “İraq ABŞ-a kəskin tonlu rəsmi məktub göndərərək, İsrail təyyarələrinin İraq hava məkanını pozmasına icazə verilməməsini tələb edib. Bu tələb iki ölkə arasındakı çərçivə sazişinə əsaslanır.” O əlavə edib ki, “İŞİD-ə qarşı beynəlxalq koalisiyaya rəhbərlik edən ABŞ, İraqın hava məkanına hər hansı müdaxilənin qarşısını almaqla bağlı məsuliyyət daşıyır.”
Qeyd edək ki, İraq hakimiyyəti tez-tez İsrailin hava məkanını pozduğunu bəyan edir, lakin İran tərəfindən İsrailə atılan raket və pilotsuz uçuş aparatlarının İraq səmasından keçməsinə səssiz qalır.
İrandan üstüörtülü tənqid
İraqın hava məkanının pozulmasına qarşı çıxışı İran tərəfindən dolayısı ilə tənqid edilib. İranın xarici işlər nazirinin müavini Kazim Qəribabadi dövlət televiziyasına açıqlamasında bildirib ki, “İsrail hücumlarının bir hissəsi İraq ərazisindən həyata keçirilib.”
Qəribabadi deyib: “İranın baxışına görə, İraq müstəqil və suveren dövlətdir və öz hava məkanını qorumaqla məsuliyyət daşıyır. Hücumların qarşısını almalıdır.”
İraq hökumətindən adının açıqlanmasını istəməyən bir mənbə "Şərq əl-Əvsat" qəzetinə bildirib ki, bu sözlər yeni deyil. O əlavə edib: “İraqın hava məkanını qorumaq üçün kifayət qədər müdafiə sistemləri və silahları yoxdur. Hətta bu faktı, BMT-yə edilən şikayətdə dolayı yolla etiraf edib.”
Eyni mənbəyə görə, ABŞ və İran da daxil olmaqla İraqda nüfuz sahibi olan qüvvələr ölkənin effektiv hava müdafiə sisteminə sahib olmasını istəməyib. “İraq indi bu siyasətlərin nəticəsini ödəyir,” – deyə mənbə vurğulayıb.
Qorxu və müharibəyə sürüklənmə riski
İraqda narahatlıq səviyyəsi yüksək olaraq qalır. İran-İsrail münaqişəsinin böyüyərək İraq və digər ölkələri də əhatə edəcəyi ehtimalı ciddi narahatlıq doğurur. İranın xarici işlər nazirinin müavini Abbas Əraqçinin bazar günü verdiyi bəyanatda “Tehran bölgəni müharibəyə çəkmək istəmir və savaşın genişlənməsi yalnız məcburiyyət halında baş verər” deməsi də bu narahatlığı artırıb.
İraq hökuməti və “Koordinasiya Çərçivəsi”ndəki bəzi fiqurlar, İrana bağlı fraksiyaların bu müharibəyə müdaxilə etməsinin və ölkəni birbaşa münaqişəyə sürükləməsinin qarşısını almağa çalışsalar da, İranın göstərişi ilə bu qrupların fəaliyyətə keçə biləcəyi ehtimalı aradan qalxmayıb.
“Hizbullah Briqadaları”: ABŞ maraqlarını vuracağıq
Bazar günü “Hizbullah Briqadaları” bəyanat yayaraq, “əgər ABŞ münaqişəyə qarışsa, bölgədəki maraqlarını terəddüdsüz hədəfə alacağıq” deyib. Onlar eyni zamanda hökumətə ABŞ səfirliyini Bağdaddan qapatmağı və ABŞ qüvvələrini ölkədən çıxarmağı tələb ediblər.
Bəyanatda deyilir: “Mövcud vəziyyətdə, İraq hökuməti və Koordinasiya Çərçivəsi cəsarətli mövqe nümayiş etdirməli, müharibənin genişlənməsinin qarşısını almaq üçün ABŞ səfirliyi bağlanmalı, işğalçı qüvvələr ölkədən qovulmalıdır. Çünki ABŞ, İraqın və regionun sabitliyinə ən böyük təhdiddir.”
“İran fraksiyaların savaşda iştirakını istəmir”
Mosul Universitetinin politologiya professoru və İran üzrə ekspert Firas İlyas “Şərq əl-Əvsat” qəzetinə bildirib ki, İran bu mərhələdə fraksiyaların müharibəyə cəlb olunmasını istəmir. Onun sözlərinə görə, bu silahlı qruplar hal-hazırda İranı siyasi və media vasitəsilə dəstəkləməkdədirlər. Bəzi şəhərlərdə İranı dəstəkləyən nümayişlər də keçirilir.
İlyas bildirib ki, ikinci və üçüncü mərhələdə bu fraksiyalar İraq daxilində “aktivləşdirilə” bilər. Amma Tehran bu riskin fərqindədir. “İran yaxşı anlayır ki, fraksiyaların fəaliyyətə keçməsi ABŞ-ın müharibəyə cəlb olunmasına və İsrailə dəstək verməsinə səbəb ola bilər.”
Onun fikrincə, İraq hökumətinin ölkəni müharibədən uzaq tutmaq istəyində israrlı olması fraksiyaların birbaşa iştirakının qarşısını alan amildir.
İlyas əlavə edib: “İran başa düşür ki, İraqın cəbhəyə çevrilməsi onun üçün risklidir. Bu, Qəzzadakı vəziyyəti və Livanda Hizbullahın durumunu xatırladır. 1800 km-lik İraq sərhədi boyunca qeyri-sabitliyin yayılması İran üçün arzuolunmazdır.”
“Əgər fraksiyalar müharibəyə daxil olarsa, bu İsrailə onların məhv edilməsi üçün bəhanə verəcək. Bu isə İranın strateji təhlükəsizlik tamponunu itirməsi deməkdir. Fraksiyalar Tehran üçün faydalı ola bilər, lakin müharibənin regional və beynəlxalq reallıqları bu faydanı təhdidə çevirə bilər,” – deyə o yekunlaşdırıb.
