BAKI,AzerVoice / Analitik Təhlil Mərkəzi
İranın paytaxtı Tehranda Qətər, Oman və İran xarici işlər nazirlərinin bazar günü keçirilən üçtərəfli görüşünün məqsədi İranın nüvə danışıqlarında mövqeyini yumşaltması üçün təzyiq göstərmək ola bilər. Siyasi müşahidəçilər bu görüşün dostcasına ab-hava ilə keçməsinə baxmayaraq, ABŞ başda olmaqla beynəlxalq tərəflər adından Qətər və Oman tərəfindən dolayı yolla təzyiq mesajlarının çatdırıldığı ehtimalını istisna etmirlər.
Məlumatlara görə, görüş bəzi Körfəz ölkələrinin təşəbbüsü və İranın ehtiyatlı razılığı ilə baş tutub. Bu da İranı uranın zənginləşdirilmə səviyyəsini artırmaq planlarından daşındırmaq üçün atılan yeni diplomatik addım kimi qiymətləndirilir.
İddiaya görə, Qətər və Oman vasitəsilə İrana uranın zənginləşdirilməsinin dayandırılması və ya azaldılması müqabilində iqtisadi və təhlükəsizlik təşviqlərini əhatə edən beynəlxalq təklif təqdim edilib. ABŞ isə İranın zənginləşdirməni tamamilə dayandırmasını əsas şərt kimi irəli sürür. Məhz bu tələb, yeni nüvə razılaşmasının qarşısında ən ciddi maneə olaraq qalır.
ABŞ-ın İran üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Uitkof bazar günü verdiyi açıqlamada, Vaşinqtonun “heç bir zənginləşdirməyə icazə verilməməsi” prinsipindən geri çəkilməyəcəyini bəyan edib: “Bu, qırmızı xətdir. Hətta 1 faiz belə qəbulolunmazdır. Zənginləşdirmə silahlanma imkanı yaradır və buna icazə verməyəcəyik,” – deyə o, ABC-yə müsahibəsində bildirib.
İran isə bu açıqlamaya dərhal reaksiya verərək, xarici işlər nazirinin müavini Abbas Əraqçinin sözlərini yayımlayıb: “Bu qeyri-realist gözləntilər danışıqları tıxayır. Zənginləşdirmə İranda dayandırıla biləcək bir proses deyil.” O, Uitkofun mövqeyini reallıqdan uzaq adlandırıb və zənginləşdirmənin davam edəcəyini bildirib.
Bununla belə, tərəflərin yaxın günlərdə Avropada yeni bir görüş keçirməyə hazırlaşdıqları bildirilir. Uitkof qarşıdan gələn danışıqlardan nikbin olduğunu deyərək “bu, real irəliləyişə gətirib çıxara bilər” fikrini səsləndirib.
Qətər, İran və Oman xarici işlər nazirlərinin Tehranda keçirilən görüşü, “Tehran Dialoq Forumu” çərçivəsində baş tutub. Görüşdə Omanın xarici işlər naziri Bədr əl-Busaidi, İranın xarici işlər nazirinin müavini Abbas Əraqçi və Qətərin baş naziri və xarici işlər naziri Şeyx Məhəmməd bin Əbdürrəhman Al Tani iştirak ediblər. Görüşdə Vaşinqtonla Tehran arasında aparılan nüvə danışıqlarının son vəziyyəti və müzakirələrin irəlilədilməsi üçün diplomatik səylərin davam etdirilməsinin vacibliyi vurğulanıb.
Nazirlər, Qətərin təşəbbüsünü və səyləri yüksək qiymətləndirib, regionda və beynəlxalq miqyasda təhlükəsizlik və sabitliyin bərpası üçün koordinasiyalı səylərin vacibliyinə diqqət çəkiblər.
Xatırladaq ki, İranla ABŞ arasında son dördüncü görüş mayın 11-də Oman Sultanlığında keçirilib. Tehran həmin görüşü “çətin, lakin faydalı,” Vaşinqton isə “təqdirəlayiq və ümidverici” kimi dəyərləndirmişdi.
Qeyd edək ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp 2015-ci ildə əldə olunmuş nüvə sazişindən 2018-ci ildə çıxaraq İrana qarşı sərt sanksiyalar tətbiq etmişdi. Hazırda tərəflər həmin razılaşmanı fərqli şərtlərlə bərpa etməyə çalışırlar.
