ABŞ dövlət katibi Marko Rubio İsrailə səfəri çərçivəsində ölkənin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə görüş keçirməyi planlaşdırır. AzerVoice-un məlumatına görə, Rubio və Netanyahu birlikdə Qüdsdə yerləşən Ağlama Divarını da ziyarət edəcəklər. Dövlət katibinin səfəri İsrailin bir neçə gün əvvəl Qətərin paytaxtı Dohaya endirdiyi hava zərbəsindən sonra baş tutub. İsrail Hərbi Hava Qüvvələri HƏMAS siyasi rəhbərliyinin üzvlərinin yerləşdiyi binanı raketlə vurmuşdu. Fələstin tərəfinin açıqlamasına görə, HƏMAS rəhbərlərindən heç kim həlak olmayıb.

Bugün baş verən hadisələrin xronoloji xülasəsini təqdim edirik

1948-ci il mayın 14-də İsrail dövləti elan olundu və beş ərəb dövləti fələstinlilərə dəstək üçün İsrailə hücum etdi. İsrail ordusu ərəb ordularını dəf etdi və 1947-ci ildə BMT-nin Fələstin üçün müəyyənləşdirdiyi bölgü planında ərəblərə ayrılmış ərazilərin bir hissəsini ələ keçirdi. İki BMT vasitəçiliyi ilə atəşkəsdən sonra 1949-cu ilin fevralında İsrail Misir, Livan, İordaniya və Suriya ilə rəsmi barışıq sazişləri imzaladı. Bu razılaşmalar İsrailə müharibə zamanı ələ keçirdiyi ərazilərdə daimi nəzarət imkanı verdi.

Səudiyyə Ərəbistanının Xarici İşlər Nazirliyi İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun Qətərə qarşı səsləndirdiyi bəyanatları pisləyib. Bildirilib ki, İsrail hakimiyyətinin bu cür bəyanatları və təcavüzkar fəaliyyətləri, eləcə də beynəlxalq hüquq normalarının ciddi şəkildə pozulması beynəlxalq ictimaiyyəti İsrailin bölgədəki dağıdıcı siyasətlərinə qarşı real tədbirlər görməyə məcbur edir. Xatırladaq ki, çərşənbə günü Netanyahu “X” sosial şəbəkəsində paylaşdığı videoda Qətərin HƏMAS rəsmilərini ölkədən çıxarmalı və ya “ədalətə təhvil verməli” olduğunu deyib və “Əgər bunu etməsəniz, biz edəcəyik”, - deyə əlavə edib.

Son bir neçə ildə Kirk-in çıxışları və qısa videoları amerikalı gənclər arasında od kimi yayılırdı. Bəzi kadrlarda onu ABŞ universitetlərində abort məsələsi ətrafında liberal gənclərlə mübahisə edərkən görmək olurdu — o, abortu “körpəyə qarşı qətl” adlandırırdı; bəzilərində cinsi keçid ideyasına qarşı çıxırdı; bəzilərində isə ağdərili amerikalıların silah gəzdirmə hüququnu müdafiə edir, sosial baxımdan mühafizəkar dəyərləri müdafiə edirdi; ya da ABŞ prezidenti Donald Trampın siyasətlərini təbliğ və müdafiə edirdi.

Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun Qətərə qarşı hədələyici bəyanatlarını kəskin şəkildə pisləyib. Bununla bağlı BƏƏ Xarici İşlər Nazirliyinin Strateji Kommunikasiyalar İdarəsinin direktoru Əfra əl-Hamli “X” sosial şəbəkəsində açıqlama yayıb. “Qardaş Qətər dövlətinin təhlükəsizliyi və sabitliyi, Körfəz Əməkdaşlıq Şurası (KƏŞ) ölkələrinin təhlükəsizliyi və sabitliyinin ayrılmaz hissəsidir. Hər hansı Körfəz ölkəsinə hücum, birgə körfəz təhlükəsizlik sisteminə hücum deməkdir”, - bəyanatda vurğulanıb

Qətərin Baş naziri Şeyx Məhəmməd bin Əbdürrəhman Al-Tani İsrailin Doha şəhərinə təşkil etdiyi hava hücumunu “dövlət terroru” adlandıraraq, İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahunun ədalət qarşısına çıxarılmalı olduğunu bəyan edib.

Hücumdan öncə Vaşinqtonun vasitəçiliyi ilə əldə olunan son razılaşmaya görə, “HƏMAS” 2023-cü ilin 7 oktyabr hücumları zamanı əsir götürülən bütün şəxsləri – diri və ya ölü – azad etməli, əvəzində isə İsrail yüzlərlə fələstinlini sərbəst buraxmalı idi. Bu prosesin ardınca tərəflərin daimi həll yolunu müzakirə etməsi nəzərdə tutulurdu. Lakin Netanyahu hökumətinin vaxt udmaq üçün prosesi ləngitdiyinə dair Vaşinqtonda narahatlıqlar mövcud idi.

ABŞ Prezidenti Donald Tramp İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahu ilə gərgin telefon danışığı apararaq, Qətərdə HƏMAS-ı hədəf alma qərarının “ağılsız addım” olduğunu bildirib. Wall Street Journalın məlumatına görə, İsrailin ABŞ-dan xəbərsiz şəkildə Qətərdəki HƏMAS liderlərini vurması Trampı və Qətəri qəzəbləndirib. Hadisədən sonra Tramp Netanyahunu sərt tonda tənqid edərək, bu hücumun “barış səylərinə və ABŞ-Qətər münasibətlərinə zərbə vurduğunu” deyib.

İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu, Qətərin HƏMAS rəsmilərini ölkədən çıxarmadığı təqdirdə yenidən hücum edəcəkləri ilə hədələyib. İsrail Baş Nazirlik Ofisinin ABŞ mərkəzli X sosial media platformasındakı rəsmi hesabından yayımlanan video müraciətində qeyd olunur. "Ya onları ölkədən çıxarırsınız, ya da ədalətə təhvil verirsiniz. Əgər bunu etməsəniz, biz edəcəyik." - deyə Netenyahu qeyd edib. Netanyahu həm Qətərə, həm də HƏMAS nümayəndələrinin olduğu bütün ölkələrə səsləndiyini bildirib. O, HƏMAS-ın 2023-cü il 7 oktyabr tarixində həyata keçirdiyi gözlənilməz hücumu 11 Sentyabr terror hücumları ilə müqayisə edərək, Dohaya qarşı edilən hücumu haqlı çıxarmağa çalışıb.

“Yedioth Ahronoth” qəzeti İsrailin Qəzzaya qarşı apardığı müharibəyə dair beynəlxalq miqyasda aparılan kampaniyanı təhlil edərək yazıb ki, bu kampaniya artıq yalnız İsrailin Qəzzadakı fəaliyyətlərinə deyil, ümumilikdə onun mövcudluğuna qarşı yönəlib. Qəzetin yazarı Ben-Dror Yemini məqaləsində HƏMAS-ın “çox uğurla həyata keçirdiyi” və İsraili diplomatik təcridə, həmçinin sürətlə genişlənən boykotlara sürükləyən “mənfi təbliğat”ından xəbərdarlıq edib. Onun fikrincə, baş nazir Benyamin Netanyahunun hökuməti beynəlxalq aləmdə yaranmış ciddi siyasi zərəri görməməzlikdən gələrək İsraili təhlükəli iflas həddinə aparır.

İsrail tərəfi son günlərdə Misirlə imzalanmış iri həcmli qaz müqaviləsini ləğv etmək ehtimalını gündəmə gətirib. İsrail mediasının yazdığına görə, Netanyahu və enerji naziri Eli Kohen avqustda imzalanmış sövdələşməni yenidən nəzərdən keçirmək niyyətindədirlər. Bu isə Qahirədə ciddi narazılıq yaradıb.Misir Prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisi, Baş nazir Mustafa Madbuli və neft naziri Karim Bədavi ilə keçirdiyi iclasda yerli qaz hasilatının artırılması, yeni enerji strategiyası və enerji mərkəzinə çevrilmə planları müzakirə olunub.

Fələstin Milli Təşəbbüs Hərəkatının baş katibi, doktor Mustafa Bərğuti bəyan edib ki, İsrailin Dohada HƏMAS nümayəndə heyətini hədəfə alan hücumu “dönüş nöqtəsi”dir və çox təhlükəli nəticələrə gətirib çıxaracaq. O bildirib ki, İsrailin əsl siması üzə çıxdı – razılaşmaya mane olan tərəf fələstinlilər deyil, məhz İsraildir və o, hər dəfə qəsdən gərginliyi artırır. Qətər dövləti isə HƏMAS-ın Siyasi Bürosunun bir neçə üzvünün yaşayış yerlərinə edilən İsrail hücumunu pisləyib və bu məsuliyyətsiz davranışa göz yummayacağını vurğulayıb.

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu Dohada HƏMAS liderlərinə qarşı təşkil edilən hücuma görə məsuliyyəti üzərinə götürüb. Bu barədə Netanyahunun ofisi bəyanat yayıb. “Planı İsrail hazırladı, əməliyyatı İsrail həyata keçirdi və bütün məsuliyyəti İsrail daşıyır. Bu, tamamilə müstəqil İsrail əməliyyatıdır” – deyə, bəyanatda qeyd olunub.

İsrail ordusu bu gün, çərşənbə axşamı Qəzza şəhərində yaşayan bütün sakinlərə və şəhərin bütün məhəllələrində olanlara təxliyə əmri verib. Ordunun bəyanatında sakinlərin Rəşid dəhlizi vasitəsilə Mavasi bölgəsində yerləşən “humanitar zona”ya getmələri tələb olunur. İsrail ordusunun sözçüsü Aviçay Adrai sosial şəbəkə “X” üzərindən yaydığı açıqlamada bildirib. “Qəzza şəhərinin bütün sakinlərinə təcili çağırış: qədim şəhərdən Tut əl-Tuffah bölgəsinə qədər şərqdən qərbdəki dənizə qədər — ordu Həmas-ı tamamilə məhv etməkdə qərarlıdır və şəhərdə güclü əməliyyat aparacaq. Öz təhlükəsizliyiniz üçün dərhal Rəşid dəhlizindən Mavasi bölgəsinə gedin. Burada qalmaq olduqca təhlükəlidir.”-deyə o qeyd edib.

Suriyanın ilkin baxışı atəşkəs razılaşmasının icrasını təsdiqləmək və ya ona bənzər yeni bir razılaşma əldə etmək, sonra isə siyasi proses başlatmaq idi. Bu proses nəticə etibarilə sülh sazişinə və bəlkə də “İbrahim razılaşmalarına” qoşulmağa gətirib çıxara bilərdi. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, Suriya bu razılaşmalara qoşulan digər ərəblərdən fərqlidir: Suriyanın işğal altında olan torpağı – Colan var, İsraillə təmas xətləri var, İsrail ordusu isə Suriyanın dərinliklərinə soxulub. Buna görə də Dəməşq açıq şəkildə bildirdi ki, prioritet – atəşkəs razılaşması və ya ona bənzər bir sazişdir.

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu Qəzza şəhərinin sakinlərinə dərhal ərazini tərk etmələri barədə xəbərdarlıq edib. Bu çağırış İsrailin bölgəyə qarşı hava hücumlarını gücləndirəcəyini açıqlamasından bir neçə saat sonra edilib. “Qəzza sakinlərinə deyirəm: bu fürsətdən istifadə edin və məni diqqətlə dinləyin. Sizə xəbərdarlıq edildi – dərhal çıxın” - deyə Netanyahu bildirib. O əlavə edib ki, İsrail qüvvələri hazırda sıralarını bərpa edir və şəhərdə quru əməliyyatına hazırlaşmaq üçün toplaşır.

İsrailin müdafiə naziri İsrael Katz, ordunun Qəzza şəhərinə qarşı hücumları genişləndirməyə hazırlandığını bildirərək, bu gün bölgədə “şiddətli hücumlar” həyata keçiriləcəyini bəyan edib. Katz, ABŞ mərkəzli X sosial media platformasında yazdığı paylaşımda, Qəzzadakı çoxmərtəbəli binaların və digər tikililərin hədəfə alınacağını açıqlayıb.

İspaniya hökuməti İsrailə qarşı “istisnasız” silah embarqosu tətbiq etməyi planlaşdırır. Hökumətdə həmçinin İsrailin yüksək vəzifəli rəsmilərinin – Baş nazir Benyamin Netanyahu, xarici işlər naziri İsrael Katz, milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir və maliyyə naziri Betsalel Smotriçin persona non grata elan olunması ehtimalı müzakirə olunur.

2019-cu ilin sonlarından etibarən, İsrail İranla bağlı təhlükəsizlik doktrinasında dəyişiklik elan edərək “Min xəncər” (A Thousand Daggers) strategiyasını qəbul etdikdən sonra, iki tərəf arasındakı toqquşma daha da kəskin bir məcraya yönəldi. Lakin 7 oktyabr 2023-ə qədər İsrailin İrana qarşı əməliyyatları əsasən “gizli əməliyyatlar” çərçivəsində qalırdı.

“Telegraph” qəzetinin yazdığına görə, Donald Trampın rəhbərlik etdiyi Respublikaçılar Partiyasında Qəzza müharibəsi fonunda İsrail baş naziri Benyamin Netanyahunun dəstəklənməsi məsələsi ciddi mübahisələr yaradıb. Məlumata görə, Tramp və vitse-prezident Cey Di Vensin hakimiyyətə gəlməsindən sonra Vaşinqtonda keçirilən Milli Mühafizəkar Hərəkatın illik toplantısında bayram əhvali-ruhiyyəsi gözlənilsə də, İsrail siyasəti barədə fikir ayrılığı tədbirə damğa vurub. Mühafizəkar çevrələrin bir qismi İsrailin Qəzzadakı müharibəsini dəstəkləməyin siyasi yükə çevrildiyini bildirir. “The American Conservative” jurnalının direktoru Kurt Mills konfransda çıxış edərək qeyd edib: “Tramp hərəkatı ideoloji baxımdan həqiqətən bütöv olmaq istəyirsə, istisna edə bilməyəcəyi ölkə İsraildir”.

Misirin Xarici İşlər Naziri Bədr Abdulati, Qəzza zolağındakı aclığın İsraildən qaynaqlandığını bildirərək, Tel-Əvivə ABŞ-ın Orta Şərq üzrə nümayəndəsi Stiven Uitkoffun atəşkəs təklifini – hansı ki Həmas da qəbul edib – qəbul etməsi çağırışını edib. Nazir Abdulati, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Yaxın Şərqdəki Fələstinli Qaçqınlara Yardım və İnkişaf Agentliyinin (UNRWA) Baş Komissarı Filip Lazzarini ilə Misirin paytaxtı Qahirədə mətbuat konfransı keçirib.

Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin sədrlik etdiyi Ərəb Liqasının 164-cü Xarici İşlər Nazirləri Şurasının iclasında qəbul edilən “Regionda Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq üçün Ortaq Vizyon” adlı qərar Misirin rəsmi MENA agentliyində dərc olunub.

Eyni zamanda Misir başa düşür ki, İsrail bu sazişi siyasi təzyiq vasitəsinə çevirə bilər, amma müqavilənin dayandırılması Təl-Əvivə də ciddi zərbə vuracaq. Çünki İsrail qazını mayeləşdirmək üçün hazır infrastruktur yalnız Misirdə mövcuddur, ölkə daxilində yeni zavodların inşası isə həm baha başa gələcək, həm də uzun zaman tələb edəcək.