BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İsrail tarixində elə dövrlər olub ki, dövlət nə orduya, nə diplomatiyaya, nə də iqtisadiyyata görə dayanıb. Onu ayaqda saxlayan ən böyük sütun insanların inamı idi. Yəhudilər onlara “vəəd olunan” torpaqların gələcəyi olduğuna dair dərin, kollektiv inama sahib idilər.
Bu inam bir sözlə ifadə olunurdu və buna ALIYA deyilirdi. Bu, sadəcə köç deyildi, “evə qayıdış” anlamı daşıyan mistik bir hicrət idi.
Lakin 2025-ci ilin sonunda bu anlayış tamamilə tərsinə çevrilir və bu utopik nəzəriyyə iflasa uğramağa başlayır.
Dolayısıyla, bir zamanlar dünya gücləri tərəfindən “cazibə mərkəzi” kimi qurulan İsrail bu gün kütləvi qaçışın, mühacirətin mərkəzinə çevrilir.
Afinaya, Lissabona, Kiprə uçan hər təyyarə sadəcə insanları daşımır, dövlətin dayaqlarını uçurur. İsraillilərin öz sözləri ilə desək: “Bu, hökmün, daha doğrusu, sonun elanıdır.”
2024-cü ildə ölkəni 82 min nəfərin tərk etməsi buzdağının yalnız görünən hissəsidir. Əsas göstərici rəqəmlər köç edən təbəqənin sosial statusudur.
Son sorğulara görə, əhalinin 27%-i artıq ölkədən hara olur-olsun qaçmaq fikrindədir. Ölkədən gedənlərin dediklərinə qulaq asanda bir həqiqət ortaya çıxır: İsrail demoqrafik yox, mövcudluq böhranı yaşayır.
Netanyahu “Super-Sparta” təklif edir, vətəndaşlar isə normal ölkə istəyir
Baş nazir Benyamin Netanyahu ölkəni “Super-Sparta”ya çevirmək çağırışı ilə patriotizm oyatmaq istəyirdi.
Ancaq çoxları bu çağırışda başqa mesajı eşitdi: “Daimi mühasirədə yaşamağa hazır olun.”
Müasir İsrail artıq kiçik, ətrafı düşmənlərlə dolu kibuts deyil. Bu ölkə London, Berlin, San-Fransisko ilə bağlı qlobal bir sistemdir. Texnologiya, tibb, elm sahəsində çalışanlar, daha doğrusu, büdcəni dolduranlar düşüncə etibarilə Qərbə yaxındır. Netanyahu isə onları qədim yunan hərbi düşərgəsinə bənzər modelə sürükləmək istəyir. Böhran da buradan başlayır.
Dövlət mobilizasiya tələb edir, insanlar isə yaşamaq istəyir — sadəcə sağ qalmaq yox.
7 oktyabr müharibəsi problemlərin yalnız bir hissəsidir. Əsl böhran İsrail cəmiyyətini birləşdirən son bağ olan ədalət hissinin hökumət tərəfindən qoparılmasıdır.
2025-ci ilin büdcəsi bu qopmanın rəsmi simvoluna çevrilib. Ölkə hərbi rejimdədir, lakin vergi yükü ən çox işləyən və ödəyənlərin üzərinə salınıb.
Eyni zamanda, milyardlarla şekel dünyəvi fənləri belə tədris etməyən dini məktəblərə axıdır. Bu isə sıravi israillilərin səbr kasasını daşırır.
İşləyən israilli anladı ki, onu “başqalarının rifahını təmin edən pul kisəsinə” çevirirlər.
Digər tərəfdən, rezidentlər ildə üç ay xidmət edir, döyüşür, biznesini itirir, ailədən, sağlamlıqdan olur. Bu vaxt hökumət yeşiva tələbələrinə tam azadlıq verən qanunu irəli sürür. Bu, artıq dinlə bağlı mübahisə deyil. Bu, dövlətin ən fundamental prinsipidir: Əgər hamı eyni yükü daşımırsa, demək ki, o ölkə hamının ölkəsi deyil.
Bu gün İsraili tərk edənlər turist və ya sıravi işçi deyil. Ölkənin “peşəkar kodunu” daşıyan təbəqə ölkədən gedir. Aparıcı həkimlər, yüksək texnologiya mühəndisləri, startap qurucuları, elmi tədqiqat liderləri ölkəni ən çox tərk edənlər arasındadır.
İsrail Səhiyyə Nazirliyi də etiraf edir ki, xaricdə təhsil alan həkimlərin üçdə biri geri qayıtmır.
İsraildə bu gün yaşananlar nə bir hökumətin səhvi, nə də bir müharibənin nəticəsidir. Dövlət ümumi xalq layihəsi olmaqdan çıxıb, dar siyasi qrupun layihəsinə çevrilib. Bu çat sağalmayana qədər İsrail yalnız ərazisini yox, gələcəyini itirmək riski ilə üz-üzə qalacaq.