BAKI, AzerVoice, Orxan Qədirzadə
Səudiyyə Ərəbistanının Vəliəhd Şahzadəsi Məhəmməd bin Salmanın ABŞ-yə səfəri iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlığın yeni mərhələyə keçdiyini göstərir. Bu münasibətlərin formalaşması son on ildə regional və qlobal dəyişikliklərin fonunda baş verib və Riyad-Vaşinqton xəttində qarşılıqlı maraqlara əsaslanan yeni bir siyasi-iqtisadi modelin meydana çıxmasına səbəb olub.
2015-ci ildə Kral Salman bin Əbdüləziz və ABŞ-nin həmin dövrdəki Prezidenti Barak Obama arasında Ağ Evdə keçirilən görüş zamanı Məhəmməd bin Salman iki ölkə arasında 21-ci əsr üçün nəzərdə tutulan strateji münasibətlərə dair geniş təqdimatla çıxış etmişdi. Bu təqdimat Səudiyyə-ABŞ əlaqələrinin yenidən şəkilləndirilməsi istiqamətində başlanğıc nöqtəsi sayılır.
2017-ci ildə Donald Trampın prezidentliyi dövründə şahzadə ilə ilk görüş Vaşinqtonun Riyadı Trampın ilk xarici səfər marşrutuna əlavə etməsinə səbəb oldu. Ardınca 2017-ci ilin mayında keçirilən tarixi ər-Riyad sammitində iki ölkə arasında Birgə Strateji Vizyon Bəyannaməsi imzalandı.
2020-ci ildə Prezident Co Bayden administrasiyasının münasibətləri “yenidən tənzimləmə” cəhdləri regional və qlobal dəyişikliklər fonunda öz təsdiqini tapa bilmədi. 2022-ci ildə Baydenin Ciddəyə səfəri və Kral Salmanla görüşü ABŞ-Səudiyyə tərəfdaşlığının qlobal proseslər üçün həlledici əhəmiyyət daşıdığını bir daha göstərdi.
Səudiyyə rəsmiləri daim bildiriblər ki, ABŞ-lə münasibətlər yalnız administrasiya dəyişikliyi ilə dəyişmir və strateji sabitlik üzərində qurulub. Bu müddətdə Krallıq Vision 2030 çərçivəsində iqtisadi və texnoloji gücünü artırıb, regional təşəbbüslərə liderlik edib və beynəlxalq nüfuzunu gücləndirib.
Qlobal sahədə Çin-ABŞ rəqabəti, Ukrayna müharibəsi fonunda enerji təhlükəsizliyinə artan ehtiyac və iqtisadi güc mərkəzlərinin Asiyaya yönəlməsi Riyad-Vaşinqton münasibətlərinin təməlini yenidən formalaşdıran amillərdən olub. Süni intellekt və texnologiyanın qlobal iqtisadiyyatın əsas drayverinə çevrilməsi isə iki ölkə arasında innovasiya və investisiya əməkdaşlığını daha strateji edib.
2025-ci ildə Donald Trampın ikinci prezidentlik müddətində ər-Riyada səfəri zamanı səsləndirdiyi mesajlar xüsusilə diqqət çəkib. Tramp bölgədə baş verən böyük transformasiyanın Səudiyyə rəhbərliyinin iradəsi və xalqının əzmi ilə əldə edildiyini, bunun “müasir bir ərəb möcüzəsi” olduğunu bildirib.
Səudiyyə Ərəbistanı İsrailin Qəzzədə apardığı müharibə fonunda təkcə atəşkəs səylərinə deyil, həm də iki dövlətli həll istiqamətində “həllin diktə edilməsi” təşəbbüsünə rəhbərlik edib və dünyanın bir sıra nüfuzlu ölkələrindən Fələstinin tanınmasını təmin edib. Krallıq ABŞ-yə yaxın tərəfdaş olsa da, Fələstin məsələsində mövqeyini dəyişməyib və normalizasiya üçün 1967 sərhədləri daxilində müstəqil dövlət şərtini bir daha təsdiqləyib.
Müşahidəçilər hesab edirlər ki, Vəliəhd Şahzadənin Vaşinqton səfəri və Prezident Tramp ilə görüşü regional təhlükəsizliyin, iqtisadi əməkdaşlığın və strateji tərəfdaşlığın yeni mərhələsinə yol açacaq. Bu səfər Səudiyyə-ABŞ münasibətlərinin “təqdimatdan nailiyyətə” keçidinin növbəti mərhələsi kimi qiymətləndirilir.