BAKI, AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İsrailin İranın nüvə obyektlərinə, ballistik raket bazalarına və yüksək səviyyəli hərbi rəhbərliyinə qarşı həyata keçirdiyi hava hücumları, keçənilki qarşıdurmaları xeyli geridə qoyan və daha dərin strateji hədəflər güdən ciddi eskalasiyanı təmsil edir.
Ötən il tərəflər arasında yaşanan qarşılıqlı hücumlar daha çox vasitəçilər və xüsusi əməliyyatlarla məhdudlaşsa da, yeni mərhələyə qədəm qoyan bu hücumlar artıq birbaşa və genişmiqyaslı hərbi qarşıdurmanı əks etdirir. İsrailin məqsədi bu dəfə yalnız hərbi balansı dəyişmək deyil, İranın müdafiə sisteminə və nüvə proqramına ciddi zərbə vurmaqdır.
İsrailin “Yüksələn Aslan” adlandırdığı əməliyyat çərçivəsində, İran ordusunun və “Sepah”ın (İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu) komandanlığına, o cümlədən “Qüds Qüvvələri”nin rəhbərinə birbaşa zərbələr endirilib. İsrail mətbuatına görə, bu hücumlar bir neçə gün davam edə bilər və taktiki deyil, strateji xarakter daşıyır.
İranın rəsmi mediası artıq “Sepah” baş komandanı general Hüseyn Səlaminin İsrailin hava hücumları nəticəsində həlak olduğunu təsdiqləyib. Bu, İsrailin həyata keçirdiyi altı hava hücumu dalğasından birində baş verib.
Həmçinin, İranın nüvə proqramına rəhbərlik edən fiqurlar və İranın Ali Dini Lideri Əli Xameneinin milli təhlükəsizlik müşaviri Əli Şəmxani də hücumların hədəfində olub.
Qüds Qüvvələrinin rəhbəri general İsmayıl Qaaninin hədəfə alınması isə, İsrailin İranın xarici təsir gücünü və regional vasitəçilər üzərindəki nəzarətini zəiflətmək istədiyini göstərir. Xüsusilə də 2023-cü ilin oktyabrında HƏMAS tərəfindən həyata keçirilən hücumdan sonra ABŞ-İsrail hərbi əməkdaşlığı çərçivəsində bu qüvvəyə qarşı təzyiqlər artmışdı.
İsrail bu əməliyyatla İranın hərbi və strateji reaksiya qabiliyyətini zəiflətmək niyyətindədir. Bu, artıq sadəcə intiqam deyil, İranın gələcək hərbi və nüvə ambisiyalarını ciddi şəkildə iflic etmə cəhdidir.
Maraqlısı odur ki, bu əməliyyat ABŞ və İran arasında nüvə sazişi ilə bağlı qeyri-rəsmi dialoqun getdiyi bir vaxtda həyata keçirilib. “Wall Street Journal” qəzetinin məlumatına görə, ABŞ prezidenti Donald Tramp əməliyyatdan bir neçə gün əvvəl İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahuya zəng edərək, hücumdan imtina etməyi tövsiyə edib.
Lakin görünən odur ki, Netanyahu hökuməti bu tövsiyəni nəzərə almayıb və HƏMAS hücumlarından sonra İsrailin regional hərbi strategiyasını daha yüksək səviyyəyə qaldırmaq qərarına gəlib. İsrail bu dəfə Livandakı Hizbullah kimi vasitəçiləri deyil, birbaşa Tehrandakı qərarverici mərkəzləri hədəfə alır.
Bu hücumlar həmçinin İranın uranı zənginləşdirmə səviyyəsinin mülki sərhədləri aşdığına dair artan narahatlıqlarla üst-üstə düşür. Qərbdə və İsraildə bu prosesin hərbi istiqamətə yönələ biləcəyi qorxusu mövcuddur – bu, İranın nüvə silahı hazırlamasına dair illərdir davam edən şübhələri yenidən alovlandırır. Halbuki İran dini liderin verdiyi fətvaya istinad edərək nüvə silahından istifadəni qadağan etdiyini iddia edir və proqramının yalnız sülh məqsədli olduğunu bildirir.
Hazırda İranın regiondakı vasitəçi qüvvələrinin zəiflədiyi bir zamanda, əsas münaqişə oxunun İsrail ilə İran arasında birbaşa qarşıdurmaya keçəcəyi ehtimal olunur. Bu isə ənənəvi proksi (vasitəçi) müharibələrin dinamikasını dəyişir və daha genişmiqyaslı regional müharibə riskini azaltsa da, tamamilə aradan qaldırmır.
Hazırkı mərhələ, İran-İsrail qarşıdurmasında kritik həddə çatıldığını göstərir. Hər iki tərəfin atdığı addımlar yanlış hesablamalarla daha geniş və dağıdıcı qarşıdurmaya çevrilə bilər.
Qarşıdurma artıq media və təbliğat müharibəsi çərçivəsindən çıxaraq real hərbi əməliyyatlara keçib. İki tərəf də ötən aylarda qəhrəmanlıq nağılları ilə informasiya müharibəsi aparsalar da, indi İsrailin həyata keçirdiyi birbaşa hərbi əməliyyatlar artıq siyasi ritorika sərhədlərini aşır.
İranın mümkün cavab zərbəsi isə, regional səviyyədə daha ciddi və dağıdıcı nəticələrə gətirib çıxara bilər.
