Bakı,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
Liviyada dövlət qulluqçularının maaşlarından "Cihad Vergisi" adı altında tutulmuş və yarım əsrdən çox qüvvədə qalmış vergi nəhayət ölkənin Ali Məhkəməsi tərəfindən qeyri-konstitusion elan edilib.
Bu vergi nə idi və kimlər üçün nəzərdə tutulmuşdu və vergi niyə ləğv edildi?
Vergiyə qarşı ilk iddia
2017-ci ilin yanvarında Liviya Təhsil Nazirliyində çalışan Əli Sənusi Muna adlı vətəndaş məhkəməyə müraciət edərək, onun maaşından hər ay 3% məbləğində verginin tutulduğunu bildirdi. O, bu vergini qeyri-konstitusion hesab edərək məhkəməyə 7 dövlət rəsmisinə qarşı iddia qaldırdı.
İddiaya əsasən, bu vergi 1970-ci il martın 26-da Liviya İnqilab Şurası tərəfindən qəbul edilən 44 saylı qanuna əsaslanırdı. Lakin 2011-ci il sentyabrın 3-də qəbul edilən Konstitusiya Bəyannaməsinin İslam şəriətini əsas qanun mənbəyi elan etməsi səbəbindən bu verginin İslam hüququna uyğun olmadığı iddia edildi.
Verginin məzmunu və məqsədi
Həmin 44 saylı qanun və onun 1972-ci ildə qəbul edilən düzəlişləri (59 saylı qanun) Cihad Vergisinin tətbiqini belə tənzimləyirdi:
-
1% vergi – maaşı 50 dinardan aşağı olan şəxslər üçün
-
2% vergi – maaşı 50-100 dinar arası olanlar üçün
-
3% vergi – maaşı 100 dinardan yuxarı olanlar üçün
Bu qanuna əsasən toplanan vəsaitin istifadəsi aşağıdakı məqsədlərə yönəldilmişdi:
-
İslam dünyasını müstəmləkəçi güclərə qarşı cihada hazırlamaq
-
İslam aləminin müstəqilliyini qorumaq
-
Şəhid ailələrinə və müharibədə yaralananlara maddi yardım etmək
-
İslam dininin təbliği üçün qurumlar və infrastrukturlar yaratmaq
Verginin icrası isə Xəzinədarlıq, Daxili İşlər, Yerli İdarəetmə və Nəqliyyat nazirlərinə həvalə olunmuşdu. Qanunun icraçılarından biri də Müəmmər Qəddafi və onun hökumətindəki yüksək vəzifəli şəxslər idi.
Ali Məhkəmənin qərarı
Liviya Ali Məhkəməsi qərarında bu verginin Konstitusiya Bəyannaməsinə zidd olduğunu və ona əsaslanan 44 saylı qanunun konstitusiyaya uyğun gəlmədiyini bildirdi. Lakin dövlətin vergi ödəyicilərinə bu vəsaitləri geri qaytarmasının mümkünsüz olduğunu əsas gətirərək, yalnız qanunun ləğvinə qərar verdi.
Verginin geri qaytarılması tələbi
Liviya müftisi Sadiq əl-Qəriyani, parlament tərəfindən vəzifəsindən uzaqlaşdırılsa da, uzun müddətdir bu verginin ləğvi üçün məhkəmə iddialarının qaldırılmasını təbliğ edirdi. O, həmçinin liviyalılara illərlə maaşlarından tutulmuş məbləği geri tələb etməyə çağırmışdı.
Baxmayaraq ki, məhkəmə hökumətin bu pulu qaytarmaq məcburiyyətində olmadığını elan edib, bəzi hüquqşünaslar bu qərarın icrasına qarşı yeni məhkəmə iddialarının qaldırılmasını təklif edirlər. Xüsusilə, 53 il boyunca toplanmış bu məbləğin geri qaytarılması üçün icraedici hakimiyyətə qarşı hüquqi addımlar atıla bilər.
YEKUN
Liviyada yarım əsrdən artıq qüvvədə qalan Cihad Vergisi nəhayət ləğv edilib. Lakin bu pulun geri qaytarılması məsələsi hələ də müzakirə predmetidir. Dövlətin bu vəsaitləri geri qaytarması mümkün görünməsə də, vətəndaşlar və hüquqçular bu məsələni gündəmdə saxlamaqda davam edirlər.