BAKI, AzerVoice, Fərid Mikayılov

Yeni elmi araşdırmaya görə, başqalarına mütəmadi şəkildə yardım edən orta yaş və yaşlı insanlar, bunu etməyənlərlə müqayisədə daha yavaş zehni (bilişsel) geriləmə yaşayır. Nəticələr beynin sağlam qalması üçün sosial fəaliyyətlərin mühüm rol oynadığını ortaya qoyub.

Social Science and Medicine jurnalında dərc edilən araşdırma çərçivəsində ABŞ-da yaşayan 51 yaş və yuxarı 30 mindən çox insanın 1998–2020-ci illər arasındakı beyin sağlamlığı göstəriciləri təhlil edilib. Həm rəsmi könüllülük fəaliyyətləri (qurumlarda könüllü olmaq), həm də qeyri-rəsmi yardımlar (məsələn, qonşuya və ya dostlara kömək etmək) öyrənilib.

Məlum olub ki, hər iki növ fəaliyyət daha yüksək zehni funksiyalarla və yaşlandıqca daha yavaş zehni geriləmə ilə bağlıdır. Əksinə, sosial yardımlardan uzaqlaşmaq zehni qabiliyyətlərin daha sürətlə azalması ilə əlaqələndirilib.

Araşdırmaya görə, həftədə cəmi 2–4 saat yardım fəaliyyəti belə beyinin sağlam qalması üçün əhəmiyyətli üstünlüklər yaradır. Üstəlik, bu faydalar davamlı iştirak olduqca yığılaraq artır.

Alimlər bildiriblər ki, tədqiqatda könüllülük fəaliyyətlərinin növləri dəqiq göstərilməyib və nəticələr əsasən iştirakçıların öz bəyanatlarına əsaslanır. Buna görə də səbəb-nəticə əlaqəsi tam sübut olunmayıb.

Bununla belə, nəticələr əvvəlki araşdırmalarla üst-üstə düşür. Əvvəlki tədqiqatlar könüllülüyün zehni performansa müsbət təsir göstərdiyini, bəzi hallarda bu faydaların qadınlarda daha güclü göründüyünü ortaya qoymuşdu.

Avropa Birliyində könüllülük proqramlarının əksəriyyəti gənclərə yönəlsə də, yaşlıların fəallığının artırılması istiqamətində təşəbbüslər də mövcuddur. AB Komissiyası 2021-ci ildə yayımladığı “Yaşlanma haqqında Yaşıl Kitab”da yaşlıların könüllülüyünü təşviq etsə də, əsas vurğu zehni sağlamlıq deyil, nəsillərarası həmrəylik və özünəinam olub.