BAKI,
AzerVoice
Qeybət bəzən mənfi dəyərləndirilsə də, müasir antropologiya və
psixologiya sahəsində aparılan araşdırmalar onu insanlar arasında
əlaqə qurma, sosial normativləri qoruma və təhlükələrdən
xəbərdarlıq etmək baxımından əhəmiyyətli bir funksional alət kimi
qiymətləndirir.
Vaşinqton Dövlət Universitetindən təkamül antropoloqu Dr. Nicole Hagen Hess bildirir ki, qeybət sadəcə “pis danışmaq” deyil, nüfuz və sosial davranışlar haqqında informasiya mübadiləsidir. Bu davranış dünyanın bütün mədəniyyətlərində müşahidə olunur və insanların bir-biri ilə əlaqə saxlamasında önəmli rol oynayır.
Qeybətin təkamül baxımından müsbət funksiyalarına dair əsas nəzəriyyələrdən biri professor Robin Dunbar tərəfindən irəli sürülüb. Onun fikrincə, insanlarda fiziki baxımın yerini danışıq və dedi-qodu alaraq bağlantı qurmaq və sosial informasiya toplamaq funksiyalarını yerinə yetirir.
2021-ci ildə Dartmut Kollecində aparılan tədqiqatda qeyd olunur ki, insanlar qeybət vasitəsilə “ortaq reallıq” qurur, bir-birlərinə etibar edir, sosial bağları gücləndirir və kooperativ davranışlara daha meyilli olurlar.
Bundan əlavə, qadınlar üçün qeybət bəzən yaşamaq strategiyasının bir hissəsinə çevrilə bilər. Xüsusilə tanımadıqları və potensial təhlükəli kişilərlə qarşılaşmalarda bu cür məlumat paylaşımı önləyici və qoruyucu funksiya daşıyır.
Ancaq qeybət təkcə informasiya mübadiləsi deyil – bu, eyni zamanda əyləncə, sosial nəzarət və rəqabət vasitəsdir. Doktor Hess qeyd edir ki, qeybət vasitəsilə insanlar sosial statuslarını qoruyur, reputasiyalarını idarə edir və bəzən rəqiblərini zəiflətmək üçün ondan istifadə edirlər.
Qeybətin mənfi tərəfləri də mövcuddur. Pis niyyətli və əsassız dedi-qodular insanlara sosial və iqtisadi baxımdan zərər verə, reputasiyanı məhv edə bilər. Buna görə də etika və niyyət qeybətin funksional olub-olmamasında həlledici amillərdir.
Qeybət gündəlik həyatımızın bir hissəsinə çevrilsə də, onun mədəni, sosial və psixoloji kontekstlərini düzgün anlamaq, həm fərdi münasibətlərdə, həm də cəmiyyət səviyyəsində sağlam əlaqələrin qorunmasına töhfə verir.
